HABERHAYAT: Hamilelik sürecinde bedenimizde ne gibi değişimler meydana gelir? Vücudumuz kendini bu sürece nasıl hazırlar?

Hatice Yağmurkaya Balkay: Hamile kaldığınız andan itibaren, hormonlarınız bebeğinize güvenli ve büyümeye elverişli bir ortam hazırlayabilmek için vücut sisteminizi değiştirmeye başlar. Bebeğiniz için gerekli olan bu değişimler size baş ağrısı, vücutta şişkinlik, kabızlık, nefes almada zorluk, mide problemleri veya sırt ağrısı gibi rahatsızlıklar verebilir.

Hamilelik, fiziksel değişimin yanında duygusal yorgunluğa da neden olabilir. Ancak birçok anne adayı büyük bir olasılıkla bu rahatsızlıkların sadece bir kısmını yaşar ve bunların çoğu doğumdan kısa bir süre sonra kaybolur.

HABERHAYAT: Hamilelikte salgılanan hormonlarının vücuda özellikle bacak ve ayaklara etkileri var mıdır? Ağırlaşan vücut kitlesi ve büyüyen rahim bacak ve ayaklara ne gibi etkilerde bulunur?

Hatice Yağmurkaya Balkay: Hamilelik sırasında kan hacmi yaklaşık % 40 artar, bu da dolaşım sisteminizin normalden daha fazla çalışmasını gerektirir. Kan hacmindeki artış dolaşımınızı bazen yavaşlatabilir, bu yüzden hamileliğin sonlarına doğru oluşan bir miktar şişkinlik normal sayılmaktadır. (Ancak elleriniz ve bileklerinizde oluşan şişkinlik, ellerinizi 30 dakika yukarıda tuttuktan sonra azalmıyorsa doktorunuza danışmalısınız). Bilekler ve ayaklar en çok şişen yerlerdir çünkü bebeğin ağırlığı "pelvis" adı verilen leğen kemiğindeki damarlara baskı yapar ve kanın ayaklardan kalbe gidişini yavaşlatır. Bu da bacak ve ayaklarda varis ve ödem oluşmasına neden olur.

HABERHAYAT: Beslenme ve yaşam biçimi ödem oluşmasını tetikler mi?

Hatice Yağmurkaya Balkay: Aşırı ve hızlı kilo alımı ödem oluşumunu ciddi bir şekilde artırır, çünkü alınan kilolar dolaşım sisteminize baskı uygular ve artan kan yoğunluğu damarların şişmesine neden olur. Ayrıca çok hareketsiz kalmak, uzun süre ayakta kalmak veya uzun süre oturur pozisyonda olmak da ödem oluşumunu tetikler. Bu sebeple ayakta ya da oturarak aynı pozisyonda yarım saatten fazla kalmamak, gün içinde ufak tefek egzersizler yapmak, kısa süreli yürüyüşler yapmak ve yatarken özellikle sol yana yatmaya gayret göstermek gibi önlemler alınabilir.

HABERHAYAT: Varis nedir? Nasıl oluşur?

Hatice Yağmurkaya Balkay: Varis, venlerin (toplardamarların) genişleyerek ve kıvrılarak cilt yüzeyinde belirgin hale gelmesidir. Gebelikte varisler sıklıkla bacaklarda meydana gelirler. Ancak çok ileri durumlarda vulvada da (genital bölgenin dıştan görünen kısmı) ortaya çıkabilirler.

Venler (toplardamarlar), vücuttan kanı kalbe geri götüren yapılardır. Kalp kanı atardamarlarda ileriye doğru pompaladıkça, ortaya çıkan dalgalanma, toplardamar içindeki kanı kalbe doğru götürür. Bunu sağlayan mekanizma toplardamarların yapısında bulunan kapakçıklardır. Bu kapakçıklar kanın yalnızca bir yönde, kalbe doğru akmasına izin verirler ve böylece kanın geriye kaçışını önlerler. Başta bacaklar olmak üzere vücudun kaslı bölgelerinde bulunan toplardamarlar kasların kasılmasıyla oluşan itici güç ve kapakçıkların geri kaçışı engellemesi sayesinde kanı kalbe doğru götürürler. İşte varislerde temel bozukluk bu kapakçıkların işlevlerini yitirmiş olmasıdır. Böylece kan geriye daha kolay kaçmakta, bu kaçış belli bir bölgede kanın göllenmesine yol açmakta ve göllenen kan damarın yapısını ve şeklini bozarak damarın ciltten görülür hale gelmesine neden olmaktadır. Varisler cilt yüzeyinde mavi, ileri derecede kıvrımlı, dokununca içlerinde kan olduğu kolaylıkla hissedilen ve ileri durumlarda ağrılı olan damar yapılarıdır.

HABERHAYAT: Her hamilede varis oluşur mu? Hamilelik sürecinde varis oluşumunu tetikleyen risk faktörleri var mı?

Hatice Yağmurkaya Balkay: Genetik yatkınlık var ise, gebelik döneminde hormonların etkisi ile varis oluşabilir. Gebelerin yaklaşık % 40'ında varis problemleri vardır. Hızlı ve fazla miktarda kilo alımı, çok hareketsiz kalmak veya uzun süre ayakta kalmak da varis oluşumunu tetikler.

HABERHAYAT: Hamilelik süreci varis oluşumunu kolaylaştırır mı?

Hatice Yağmurkaya Balkay: Hamilelik döneminde toplardamarların duvarlarında meydana gelen gevşeme, vücuttaki kan hacmindeki artış ve uterusun ana toplardamarlara oluşturduğu basıya bağlı bacaklardaki toplardamarlarda göllenme meydana gelir; bu da karşımıza varis ve ödem olarak çıkar.

HABERHAYAT: Hamilelik sırasında oluşan varisler doğum sonrası ortadan kalkar mı?

Hatice Yağmurkaya Balkay: Hamilelik sırasında oluşan birçok varis hamilelikten hemen sonra kayboluyor. Ancak doğumdan iki ay geçmesine rağmen kaybolmamış olan büyük veya küçük varisler maalesef kalıcıdır.

HABERHAYAT: Hamilelik kaşıntıları karın ve bacaklarda daha sık görülüyor. Kaşıntılı çatlama neden ve nasıl oluşur?

Hatice Yağmurkaya Balkay: Gebelik bazı cilt değişikliklerine neden olabilir. Bu değişikliklerin büyük çoğunluğu hormonal değişimler ile ilgilidir. Yüzde görülebilen renk değişimleri, avuç içlerinde kızarıklık ya da kaşıntılı deri döküntüleri nispeten daha nadir görülürler. Hemen hemen bütün hamile kadınlarda görülen bir diğer değişim de karnın ortasından geçen siyah bir çizgi ortaya çıkmasıdır. Ancak anne adaylarını en fazla rahatsız eden cilt değişikliği karında görülen cilt çatlaklarıdır. Ağrılı değillerdir ancak kaşıntıya yol açabilirler. Hem mekanik gerilmeye bağlı olarak hem de hormonal nedenler ile ortaya çıkabilirler. En sık karnın alt bölümlerinde görülmekle birlikte kalçalarda, uyluklarda, memelerde ve hatta kollarda bile görülebilirler.

Çatlakların oluşmasında en önemli belirleyici faktör genetiktir. Siyah kadınlarda hemen hemen hiç görülmezken, beyaz kadınların ise yaklaşık %75-90'ında değişik oranlarda cilt çatlaklarına rastlanmaktadır. Genetik dışında karın çatlakları için bir diğer risk faktörü de ani ve fazla kilo artışıdır. Hızla büyüyen karın ciltte gerilmeye ve elastikiyet kaybına neden olarak çatlak oluşumuna yol açabilir. Bu nedenle dengeli ve ideal sınırlarda kilo alımı çatlak oluşumunu bir ölçüde engelleyebilir.

HABERHAYAT: Kaşıntı ve çatlak bacak görünümüne karşı anne adaylarının alması gereken önlemler ve uzmanların tavsiye ettikleri tedavi biçim nedir?

Hatice Yağmurkaya Balkay: Çatlakların önlenmesinde alınabilecek en iyi önlem cildin nemini korumaktır. Bu da dengeli ve sağlıklı bir beslenme ve yeterli sıvı alımı ile mümkündür. Gebelikte su tüketiminin önemi, çatlakların engelenmesinde de kendini göstermektedir. Dengeli beslenme ani ve gereğinden fazla kilo artışına engel olacağı için karın cildinin olması gerekenden daha fazla gerilmesini engeller. Bu ani gerilme çatlak oluşumunda önemli bir faktördür.

Duş sırasında karnın yumuşak bir sünger ya da fırça yardımı ile dairesel hareketler ile masaj yapar şekilde ovalanması da ciltteki kan dolaşımını hızlandırarak elastikiyetinin korunmasına yardımcı olabilir.

Gebelik çatlakları ve bunların önlenmesi doğal olarak kozmetik üreticilerinin de dikkatini çekmektedir. Bu amaçla üretilmiş pek çok ürün piyasada satılmaktadır. Ancak bunların çatlakları önlemedeki ve oluşmuş çatlakları gidermedeki etkinlikleri hala daha çok tartışmalıdır ve bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmış bir ürün yoktur. Bununla birlikte kullanımlarının gelişmekte olan bebeğe ve anne adaylarına olumsuz bir etkileri de bulunmamaktadır.