Tarihi Kovaçi Mezarlığı, 15. yüzyılda Osmanlı himayesindeki Saraybosna'nın en eski mezarlığı olarak biliniyor. 1992-1995 yılları arasında gerçekleşen Bosna Savaşı sırasında hayatını kaybeden Bosnalı şehitler de bu mezarlığa defnedilmişti. Aliya İzzetbegoviç'in 'Vasiyetimdir, beni şehitlerimin yanına gömün. Benim yerim onların yanıdır. Beni ayrı bir yere defnetmeyin, zira benim ziyaretime gelenler onlardan da dualarını esirgemesin, mahzun kalmasınlar' sözü üzerine naaşı buraya defnedilmişti.
TİKA, Saraybosna Müzesi, Bosna Hersek Arkeologlar Topluluğu Derneği ve Saraybosna Kantonu Kültürel Tarihi ve Doğal Mirası Koruma Kurumu işbirliğinde tarihi Kovaçi Mezarlığı'ndaki Osmanlı şehitlerine ait bölümde çalışmalar başladı. Ön çalışmalar neticesinde mezarlıkta toplam 699 mezar taşı tespit edildi. Arkeolojik çalışmalar yapmak üzere görevlendirilen teknik bir ekip tarafından 9 parçadan oluşan mezarlık bütünlüğünde 60 gün sürecek geniş bir koruyucu arkeolojik kazı çalışması başlatıldı.
Saraybosna Müzesi yetkilisi ve Arkeologlar Topluluğu Derneği Başkanı Arkeolog Adnan Muftareviç, 'TİKA bize her zaman çok yardımcı oluyor ve destekliyor. Öyle ki, Osmanlı arkeolojisi hususunda da bize oldukça destek sağladı. TİKA, sadece Saraybosna'da değil tüm Bosna Hersek'te Osmanlı eserlerini yeniden canlandırıyor. Bu kapsamda Kovaçi Mezarlığı'nda da arkeolojik kazılar başladı. Toprak altındaki mezar taşları çıkarılıp restore ediliyor. Kovaçi bizim için çok önemli, Bosna'nın tarihi orada yatıyor' ifadelerini kullandı.
Arkeolojik çalışmalarda uzman olan Gaziosmanpaşa Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Dairesi Başkanı Arkeolog ve Sanat Tarihçisi Ekrem Anaç ise, 'Osmanlı arşivlerinde 1515 tarihli kayıtlardan Kovaçi semtinde bugünkü Mevlevihane'nin etrafında bir mezarlık bulunduğu anlaşılmaktadır. Boşnak araştırmacı Mehmet Müjezinoviç, 1975 yılında Bosna Hersek İslami Mezar Taşları isimli kitabında Kovaçi Mezarlığı için Saraybosna'nın en eski mezarlığı olduğunu, fetih ile birlikte bu alana defin yapıldığını ve bunun 19. yüzyılın ortalarına kadar sürdüğünü ifade ediyor. Mezarlığın neredeyse Başçarşı'ya kadar uzandığını, daha önceleri 400 civarında mezar taşı varken çalışmayı yaptığı yıllarda 200 civarında mezar taşının kaldığını belirtiyor. Bu kapsamda literatür çalışması yapılmış ve Bosna Hersek Federasyonu nezdinde resmi girişimler yapılmıştır. Uzun kullanım süresi içerisinde toprak altında kalan mezar taşlarının durumlarını anlamak ve yapılacak düzenleme ve konservasyona esas olmak üzere kazı çalışması başlatılmıştır' şeklinde konuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 20 Mayıs tarihinde Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna'ya yaptığı ziyarette Bosna Hersek Üçlü Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı Bakir İzetbegoviç ile görüşmüş, daha sonra tarihi Kovaçi Osmanlı Mezarlığı içerisinde olan Aliya İzzetbegoviç'in kabrini ziyaret etmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ziyareti sırasında yanda bulunan tarihi mezarlığın düzenlenmesi talimatı üzerine TİKA ilk çalışmalarına başlamıştı.
