Şüphesiz sağlığımız hepimiz için çok önemli. Sağlığımıza dair bir problemle karşılaştığımızda hastanelerin yolunu tutuyoruz. Yalnız bir de sağlık hizmetini yerinde alamayan vatandaşlarımız var. İşte tam da bu noktada evde sağlık hizmetleri güçlü ekibiyle devreye giriyor. Evde Sağlık Hizmetleri İl Koordinatörü Doçent Doktor Erdinç Yavuz, Samsun'da bu ekibin başındaki isim. Çalışmaları anlatan Yavuz, Samsun'da 2018 yılında 4 bin kişiye ulaşıldığını söyledi.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Türkiye İstatistik Kurumu, 2018 yılına ilişkin 'İstatistiklerle Yaşlılar' raporunu yayınladı. Rapora göre, yaşlı nüfus olarak kabul edilen 65 ve daha yukarı yaştaki nüfus son 5 yılda yüzde 16 arttı. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı ise 2014 yılında yüzde 8 iken, 2018 yılında yüzde 8,8'e yükseldi. Bu durum sizin çalışmalarınızı nasıl etkiliyor?

Erdinç YAVUZ: Sizin söylediğiniz bu verilere ilave olarak bir şeyler söylemek isterim. Dünya Sağlık Örgütü, nüfusunun yüzde 8 ila 10'u 65 yaş üstünde olan ülkeleri yaşlı olarak tanımlıyor. Bu oran yüzde 10'un üzerinde olursa ülke, çok yaşlı olarak nitelendiriliyor. Türkiye'de bu oran yüzde 8'lerde, ancak 2023 yılında bu oranın yüzde 10'u aşacağı ve Türkiye'nin de çok yaşlı ülkeler sınıfına gireceği düşünülüyor. Öte yandan en hızlı yaşlanan ülkeler sıralamasında da 2'inciyiz. Bu yüzden yaşlı sağlığı artık sağlık hizmetlerimizin önemli bir kısmını oluşturuyor. Sağlık Bakanlığı da bu konuya büyük önem veriyor. Evde sağlık hizmetleri de bunun önemli bir kısmını kapsıyor.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Evde sağlık hizmetlerine neden ihtiyaç duyuluyor?

Erdinç YAVUZ: Buna başlıca sebep olarak yaşlı nüfusun artmasını gösterebiliriz. Türkiye'de ortalama yaşam süresi ortalama 78 yıl. İnsan ömrünün uzamasıyla kronik hastalıklara yakalanan kişi sayısı da artış gösterdi. Bu kronik hastalıklar da insanın hareket kabiliyetini sınırlıyor. Dolayısıyla kişilerin evden çıkabilmeleri zorlaşıyor. Buna bağlı olarak da evde sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyuluyor.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Evde Sağlık Hizmetleri İl Koordinasyon Merkezi çalışmalarına ne zaman başladı?

Erdinç YAVUZ: Çalışmalar 2005 yılında başladı, 2010 yılında ise bir yönetmelik ile yeniden düzenlendi. Hatta çalışmaların Samsun Çarşamba Devlet Hastanesi'nde kurulan birim ile başladığını biliyoruz. Son olarak da 2015 yılında günce mevzuat yayınlandı. Biz de hizmetimizi bu mevzuat çerçevesinde sürdürüyoruz.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Bu merkez tam olarak neler yapıyor, nasıl bir yapı söz konusu?

Erdinç YAVUZ: Öncelikle, 444 38 33 numarasıyla ulaşılan ulusal bir çağrı merkezi söz konusu. İlk başvurular bu merkezce karşılanıyor, sonrasında dijital şekilde il koordinasyon merkezlerine ulaştırılıyor. Hasta yakınlarına 15 dakika içinde dönüş sağlamamız gerekiyor. Hasta yakınlarıyla görüşmemizde yeniden bir değerlendirme yapılıyor. Bu değerlendirmeye göre de hizmet planı oluşturuluyor. Bir hekim, bir hemşire ve bir şoförden oluşan mobil ekibimiz hastayı evinde ziyaret ediyor ve hastanın evde sağlık hizmetleri için uygun olup olmadığına karar veriliyor. Başvuruların öncelikle çağrı merkezimiz aracılığıyla yapılması gerektiğini belirtmek isterim.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Bu ekibin tamamı kaç kişiden oluşuyor?

Erdinç YAVUZ: Samsun'da yüz kişilik, oldukça güçlü bir ekip olarak çalışmalarımızı sürdürüyoruz.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Verilen hizmetler neler, kimler faydalanabiliyor?

Erdinç YAVUZ: Kronik hastalığı bulunan, yatağa bağlı olan hastalarımızda oluşan bası yaralarına yönelik pansuman hizmeti veriyoruz. Hastalarımızın doktor muayenelerini yapıyoruz. Yeni başvuru yapan hastalara 48, sistemde var olan hastalaraysa en geç 24 saat içerisinde ulaşmayı hedefliyoruz. Hastalarımıza kateter uygulamaları yapabiliyoruz. Ağız yoluyla beslenemeyen hastalarımıza hizmet götürüyoruz. Düzenli tetkik alınması gereken hastalarımıza ulaşıyoruz, tetkiklerin evde alınmasını sağlıyoruz. Bu tetkiklere dair sonuçları hastalarımıza ve ya hasta yakınlarımıza telefon aracılığıyla bildiriyoruz. Sağlık İl Müdürlüğü'nün yemin ettiği tabletler aracılığıyla ve uzaktan erişim yöntemiyle evde reçete de yazabiliyoruz. Evde sağlık hizmetlerinde bir yaş sınırlaması yok. Hangi yaş gurubunda, hangi cinsiyette olursa olsun bir sağlık kuruluşuna, kendi başına ulaşamayan herkese sağlık hizmeti götürmeye çalışıyoruz. Trafik kazası vb. durumlar nedeniyle hareketi kısıtlanan vatandaşlarımıza geçici süreyle de evde sağlık hizmeti verebiliyoruz. Bunu, sürekli bir hizmet olarak düşünmemek gerekiyor.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Samsun'da 2018 yılında kaç kişiye evde sağlık hizmeti verildi?

Erdinç YAVUZ: Ulaştığımız insan sayısı giderek artıyor. 8 binin üzerinde başvuru vardı. Bunların 5 bin kadarı il koordinasyon merkezine geldi. Bunlardan da 4 bine yakını evde sağlık hizmetlerine kabul edildi. Kabul edilmeyenlerle ilgili de genellikle bir yanlış anlaşılma durumunun söz konusu olduğunu söyleyebilirim. Diğer illerde de oranlar aşağı yukarı bu şekilde.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Anlaşmalı olarak çalıştığınız kurumlar hangileri?

Erdinç YAVUZ: Hem Büyükşehir Belediyesi hem de Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü il yazılı protokollerimiz söz konusu. Tabii farklı hizmetler oluyor. Örneğin Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü'nün aileye, 'bakım parası' adıyla maddi desteği söz konusu oluyor.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Bu, maddi desteğin sizin çalışmanız ile bir bağlantısı var mı?

Erdinç YAVUZ: Bazı insanlar bu destek için evde sağlık hizmeti almanın ön koşul olduğunu düşünüyor. Ancak öyle değil. Bu destekten yararlanmak için mutlaka evde sağlık hizmetlerine kayıtlı olmak gerekmiyor. Zaten evde sağlık hizmetlerinin böyle bir çalışması da yok.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Evde sağlık hizmetleri ücretli mi?

Erdinç YAVUZ: Hayır, evde sağlık hizmetleri bir kamu hizmetidir. Kendi mevzuatıyla Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülüyor onun için ücret alınması söz konusu değil.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Evde sağlık hizmetleri açısından Samsun'da herhangi bir eksiklik söz konusu mu?

Erdinç YAVUZ: Gururla söyleyebilirim ki özenle çalışan bir ekibimiz var. Evde sağlık hizmetlerinde hastayı sahiplenmek çok önemlidir. Çok güzel geri bildirimler alıyoruz. Ancak bazı sorunlarımız da var. Örneğin nakil ile ilgili sıkıntılarımız söz konusu. Sağlık İl Müdürlüğü'nün gerekli girişimlerde bulunduğunu biliyoruz. Yakın bir zamanda bu tarz problemlerimiz de çözülecektir. Evde sağlık hizmetlerinin sağlık hizmetleri içerisinde önemli bir payı var. Yönetim de bunu çok önemsiyor. Bu da bizim için bir avantaj.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Aile hekimleriyle birlikte mi çalışıyorsunuz?

Erdinç YAVUZ: Geçtiğimiz yıllarda çıkan bir yönetmelikte evde sağlık hizmetinin aile hekimliği üzerinden sürdürülmesi isteniyordu. Ancak 2015 yılında çıkan evde sağlık hizmetleri yönetmeliği ile bu hizmet birimlere verilmiş durumda. Aile hekimliğinin asıl rolü evde sağlık hizmeti birimi açılmayan küçük yerlerde. Oralarda bu çalışmayı aile hekimleri yürütüyor. Ayrıca hastalarla iletişim kurmamızı da sağlıyorlar. Bize yardımcı oluyorlar bunun için de çok teşekkür ederim.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Evde sağlık hizmetinden kişi kaç kez faydalanabilir?

Erdinç YAVUZ: Bu konuda bir sınırlama yok.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Hasta ve hasta yakınlarıyla ilgili karşılaştığınız problemler neler?

Erdinç YAVUZ: En çok beslenme ile ilgili sorunlar oluyor. Hasta iştahsız olabiliyor. Hastanın kalori ihtiyacı göz ardı edilmemeli. Beslenme yetersizliği önemli bir sorun. Bu konuda hasta yakınlarının bizlere ulaşmasını istiyoruz. Onun dışında bürokrasi ile yaşanan sorunların evde sağlık hizmetlerine atfedilmemesini istiyoruz.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Evde sağlık hizmetinden faydalanan kişilerin ailelerine yönelik çalışmanız söz konusu mu?

Erdinç YAVUZ: Evde sağlık hizmetlerinin akademik yönüne bakacak olursak ekipte bir psikolog olması gerekiyor. Ancak şartlar nedeniyle henüz ekibimizde bir psikolog yok. İleride inşallah olacak bunlarla ilgili planlamalarımız söz konusu. Bizler ziyaretlerimizde yardımcı oluyoruz, yönlendirmeler yapıyoruz. Hastalarımızla aramızda duygusal bir bağ oluştuğunu da söyleyebilirim.

Burcu DÜZGÜN ÇOBAN: Çok teşekkür ederiz.

Röportaj: Burcu DÜZGÜN ÇOBAN