'Beni unuttular!
Ne kapımı çalan ne de iki çift sözle hatırımı soran var.
Hepsi unuttu beni!.'
***
Nasıl unuturuz?
Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk kadın oyuncuyu?
Afife Jalemizi.
Unutur muyuz?
Unutmayız…
Unutmadık da!
Gelecek nesillere anlatıyoruz da!
Anlatacağız da!..
***
Türk tiyatrosunda Afife Jale bir devrimdir.
Bildiğiniz gibi 9 Eylül 1920 akşamı; 'Jale' takma adıyla Apollon Tiyatrosu'nda sahneye çıkar. 'Rakibe' , 'Yamalar' , 'Tatlı Sır' ve 'Odalık' adlı oyunlarda oynar…
'Müslüman Türk kadını sahnede olmadık şeyler yapıyormuş!' gerekçesiyle, bir süre gözaltına alınmak istenir. İşe polis karışır. Kovuşturma açılır. Kadıköy İskelesi'nde tutuklanır. Müslüman kadının sahnede olması yasaktır. Taş odada sorgulanır. Serbest bırakılır.
***
Afife Jale baskılara rağmen, sahnede kalmayı başarır.
Zira her oyundan sonra, tiyatronun altındaki kazan dairesinin yolundan kaçar.
Artık, ruhsal dengesi bozulmuş, bunalıma girmiştir.
Rahatlamak amacıyla Suriyeli bir eczacıdan aldığı morfini kullanır.
Rahatlar.
Fakat morfine alışır, bırakamaz!
'Kötü kadın oldun' diye, babası eve almaz.
'Bir bahar akşamı', ünlü besteci Selahattin Pınar ile tanışır; evlenir.
Evlilikleri yürümez.
Ayrılırlar.
Maddi sıkıntılar yaşar.
Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'ne yatar.
Çıkar.
***
Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasından sonra Fikret Şadi'nin, Milli Sahnesi'nde görülür.
Sık sık Anadolu turnelerine katılır…
Çünkü Gazi Atatürk 1923'te Cumhuriyeti ilan etmiş ve Müslüman kadının sahneye çıkma yasağını kaldırmıştır.
Gaz lambalarının eşliğinde, sanatı ile Anadolu'yu aydınlatır…
Rahatsızlanır!
Sahneye çıkan ilk Türk kadını, tiyatrodan ayrılmak zorunda kalır.
Tedavi amacıyla Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'ne yatırılır.
İki bacağı da tutmaz olmuştur.
Acılar içinde kıvranır.
1941 yılında, 39 yaşında rahmetli olmuştur.
Cenazesinde beş kişi bulunmuştur.
Türk tiyatrosundaki bu öncü kadının buruk yaşamı Kazlıçeşme Mezarlığı'nda son bulmuştur.
Prof. Dr. Metin And hocamdan tüm bunları duymuşumdur.
***
Evet, kendisini son zamanlarında ziyarete gelenlere hep aynı sözleri söylemiştir:
'Beni unuttular!
Sahneye çıktığımda alnımdan öpen yazarlar, beni teşvik eden büyüklerim, seyircilerim, arkadaşlarım… Hepsi unuttu beni. Ne kapı çalan ne de iki çift sözle hatırımı soran var. Hepsi hepsi unuttu beni!'
***
Afife Jale'yi unutmadık!
Nasıl unuturuz?
Adına her yıl düzenlenen tiyatro ödüllerini…
Afife Jale Sahnesi'ni…
Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk kadın oluşunu.
Unutur muyuz?
Unutmayız…
Hiç unutmadıklarımız gibi…
