Bu hafta çarşı pazar gezdiğinde vatandaş gördüğü fiyatlara inanamadı ama kasaya gidip ödeme yaparken bir hafta önceye göre ödediği rakamı görünce çok şaşırdı. Bir yaşlı teyze hanıma:' O domatesin fiyatı ne kadar kızım?' dediğinde, '- 4.75 TL' deyince şok oldu. 'yaz günü domates doları geçti yahu!' yorumları arasında vatandaş homurdanmaya başladı. 7 TL'ye havuç var ve İngiliz Sterlinine meydan okuyor. Kısacası çarşı Pazar yanıyor ve hükümet hiçbir tarafa el atamıyor, kontrolü sağlayamıyor. Bu çok hayra alamet durumlar değil!

2008'de Amerika'da başlayan ekonomik krizi adamlar yaklaşık 10 senede bitirebildiler. Büyük ülkeler bol bol kendi paralarını basıp dünyaya dağıttı. 16 yıldır bu sıcak para girişi ile devam eden tatlı hayat bizim için kötü sona doğru hızla gidiyor. Yatırım ve üretim ekonomisi yerine betona ve asfalta dökülen paralar, tüketim ekonomisi ile büyüyen ekonomi de hızla meçhule gidiyor. Ekonomi Bakanı M. Şimşek de mevcut %7.4 büyümeden memnun değil ve %5.5 civarına çekilmesinin doğru olacağını söylüyor.

Baktığımızda dünyada Arjantin, Venezüella ve İran'dan sonra en fazla faiz veren ülke Merkez Bankası bizimkisi! Mirasyedi bir hovarda gibi paralar gitti ve ortada ödenmesi çok zor olan devasa bir borç yığını var. Elde üretimi devlet adına yapacak fabrika kalmadı ama halkın büyük bir kesimi hala durumun farkında değil! Dünyanın reel gerçekleri karşısında partizanlık para etmiyor. Bizim gibi sıkıştığı her anda devlet babanın şefkatli kollarını arayan özel sektör ve halkın yoksul kesimleri bu gelişmeden en büyük zararı görecek gibi görünüyor.

Bizim dışımızda bir dünya var ve oradaki her hareket bizi derinden etkiliyor. Sandıkta varlığı görünen dip dalga gibi dünyada ekonomik olarak gerçekleşen bir büyük yıkıcı dalga bize doğru hızla yaklaşıyor.

DIŞARIDAKİ DALGA BÜYÜYOR
U. Gürses köşesinde yaptığı analizde: '2013'den bu yana davul zurna ile duyurulan ama nedense bizde siyasetçilerin pek de kulak asmadığı gelişmiş ülkelerdeki parasal genişlemenin tersine sarılması, giderek daha fazla can acıtmaya başlayacak.

Önceki gün ABD Merkez Bankası Fed faizleri 0.25 puan daha artırdı; yüzde 1.75-2.00 aralığına çekti. Artık faizlerin uzunca süredir 'nötr faiz oranının' altında tutulması sonlanmış oldu. Bu, 2008 krizinden sonraki 10 yıllık bir dönemin de sonu anlamına geliyor. Fed üyelerinin tahminlerine bakılırsa ikincisi yapılan faiz artışına, iki faiz artışı daha eklenecek. 2019'da da ufukta 3 faiz artışının daha geleceği görünüyor. Görüş bildiren 17 Fed üyesinin 11'i 2019 sonunda faizleri yüzde 3.25 ve üzerinde görüyor.

Durum sadece faiz artırımı ile sınırlı kalsaydı iyiydi; buna giderek dozu artan biçimde parasal daraltma da ekleniyor. Fed bugünlerde, son 10 yılda yaptığı parasal genişlemeyi bilanço küçülterek terse çeviriyor; yılbaşından bu yana 130 milyar dolar çekti. Bu sıralar aylık kabaca 30 milyar dolar çekiyor. Ekim sonrasında 50 milyar dolara çıkacak. Aylık 50 milyar dolar az görünebilir; yıllık 600 milyar dolar çekilmesi bizim gibi gelişen ülkelerde epey can yakar.

İşin ilave ikinci boyutu, gelişmiş merkez bankaları içinde devasa bilanço büyümesi yapan Avrupa Merkez Bankası'nın da (ECB) artık o yola girmiş olması; ECB dün açıkladı ki bugünlerde aylık 30 milyar Euro olan tahvil alımlarını ekim-aralık döneminde 15 milyar Euro'ya indirecek, aralık sonunda da sona erdirecek. ECB 'takvime bak, politikayı anla' diyor; muhtemelen önce negatifte olan faizler sıfıra, sonra pozitif alanda yukarı doğru çekilecek. Ardından da bilanço küçülmesi takvimi çıkacak ortaya.

2018 Eylül'ünde küresel kriz resmi olarak 10 yaşına giriyorken, kriz politikalarından çıkış da epey hızlanmış olacak. Gelişen ülkelerde de olmadığı kadar hata ve rehavete tolerans sağlayan ama bir o kadar da halı altında sorunların birikmesine yol açan dönemden çıkılıp kapısına dönmemek üzere kilit vuruluyor olacak. Hata telafisi, hasar onarımı artık çok pahalı.

Bir hafta sonraki seçimde kim kazanırsa kazansın; ülkenin kucağındaki bu faturayı ödemek için uygun ekonomi ve politik sete ihtiyaç duyacak.'

Bence değişimle gelen barış, huzur ve adalet ortamı bize bu politik seti hazırlayacaktır.