Günlük hayatımızda başımıza gelen olumsuzlukları çoğu zaman anlamlandıramayız. Tam her şey yolunda giderken beklenmedik bir aksilik yaşanır ya da keyifli bir haberin ardından ani bir hastalık ya da kaza meydana gelir. İşte böyle anlarda pek çok kişi aynı soruyu sorar, "Acaba nazara mı geldim?" Peki, gerçekten nazar diye bir şey var mı?
Nazar Nedir? Nereden Geliyor?
"Nazar", kelime anlamı olarak Arapçadan gelir ve "bakış" demektir. Ancak halk arasında bu kavram, bir kişinin başkasına imrenerek ya da kıskanarak baktığında, istemeden de olsa zarar verebileceği inancını ifade eder. Bu inanç sadece Türkiye’ye özgü değildir. Orta Doğu’dan Hindistan’a, Yunanistan’dan Latin Amerika’ya kadar pek çok farklı kültürde nazar kavramına rastlamak mümkündür.
Birçok toplumda nazarın etkisini azaltmak için çeşitli semboller kullanılır. Türkiye’de en çok bilinen ve kullanılan nazarlık "mavi boncuk"tur. Yunanistan'da "mati", Hindistan'da ise "drishti bommai" gibi benzer uygulamalar mevcuttur.
Bilim Ne Diyor?
Bilimsel olarak bakıldığında, nazar fiziksel olarak ölçülebilir ya da gözlemlenebilir bir etki değildir. Yani bilim, şu anki verilerle nazarın varlığını kanıtlayamıyor. Ancak psikoloji bilimi farklı bir açıdan yaklaşıyor. İnsanların kötü bir olay yaşadığında buna bir sebep arama ihtiyacı duyduğunu söylüyor. Nazar da, bu belirsizliği açıklamak için kullanılan bir savunma mekanizması olabilir.
Ayrıca "nocebo etkisi" denilen psikolojik bir durum da nazar inancına benzerlik gösteriyor. Eğer bir kişi kendisine zarar geleceğine güçlü bir şekilde inanırsa, vücudu bu düşünceye fiziksel olarak tepki verebilir. Yani nazarın etkisi doğrudan olmasa da, inanç yoluyla dolaylı olarak ortaya çıkabilir.
Toplumda Nazar İnancı Ne Kadar Yaygın?
Ülkemizde yapılan pek çok araştırma, insanların büyük bir kısmının nazara inandığını gösteriyor. Hatta çoğu kişi, çocuklarına, evlerine ya da arabalarına nazarlık takarak önlem almaya çalışıyor. Özellikle bebekler ve yeni evli çiftler için alınan hediyeler arasında nazar boncuğu sıkça yer alıyor. Bu da gösteriyor ki, nazar inancı kültürel olarak oldukça güçlü bir şekilde varlığını sürdürüyor.