Bağışıklık sistemini kuvvetlendiren, vücut direncini yükselten ve bazı sağlık sorunlarının giderilmesinde mühim bir rol oynayan bu bitkilerin başında ise ökse otu gelmektedir. Bu içeriğimizde ökse otu nasıl kullanılır, faydaları nelerdir gibi sorulara yanıt arayacağız.
Ökse otu, ağaçların dalları üzerinde yoğun kümeler halinde gelişen, Santalaceae familyasına ait, yarı parazit bir bitki türüdür. Odunsu bitkilerin bir uzantısı olarak dört mevsim boyunca yeşil kalma özelliğine sahiptir. Uzmanlar, bitkinin parazit yapısının zararlı olmadığını, aksine hayvanların beslenmesine ve bitkilerin çoğalmasına katkı sağlayarak ekolojik dengeye destek olduğunu belirtirler. Ökse otu 50 cm'ye kadar uzayabilir ve derimsi bir yapıya sahiptir. Beyaz ve nohut büyüklüğünde meyveleri bulunur, bu meyveler içerisinde birkaç adet tohum barındırır. Tohumlar küre ya da yumurta biçiminde olabilir ve etrafları yapışkan bir madde ile kaplıdır.
Ökse Otunun Yetiştiği Yerler Ve Özellikleri
Tazeyken parlak beyaz ve bezelye büyüklüğünde olan meyveler, yumuşak ve dolgun yapıdadır. Kuşlar bu meyveleri yedikten sonra, tohumları dışkılarıyla birlikte ağaç dallarına taşır. Tohumları çevreleyen yapışkan madde sayesinde bu tohumlar dallara yapışır ve ortamdaki ürik asit yardımıyla çimlenerek büyürler. Bitkinin bu yapışkan meyvelerinden ötürü, küçük kuşları yakalamak için çubuklar üzerine sürülen "ökse" adı verilen tuzaklar yapılmış ve bu nedenle bitkiye ökse otu ismi verilmiştir. Ancak, ökse otunun meyveleri zehirli olduğu için kesinlikle yenmemelidir.
Tohumla çoğalan ökse otları, ıhlamur, elma, armut, erik, meşe, kestane, fındık, ceviz, kavak ağacı ve bütün çam familyası dâhil olmak üzere, birçok farklı ağaç türünün dallarında yarı parazit olarak büyüyebilir. Türkiye'de yetişme alanı oldukça geniş olup, ülkenin hemen hemen tüm bölgelerinde rastlanabilir. Türkiye'de bu bitki aynı zamanda gökçe otu, gökçe, burç, çampir ve gelimkara gibi isimlerle de bilinir. Bitkinin Avrupa'dan Uzakdoğu'ya, Kuzeybatı Afrika'dan Orta Asya'ya ve Japonya'ya kadar çok geniş bir coğrafyada üç farklı alt türü bulunmaktadır.
Ökse Otu Nasıl Kullanılır? Güvenli Tüketim Şekilleri
Ökse otunun yaprakları ve sapları zehirli olmamakla birlikte, meyvelerinin yenilmesi halinde zehirli ve hatta öldürücü etkileri olabilmektedir. Bu nedenle, bitkinin meyveleri ağızdan tüketilmemelidir. Ökse otunun hastalıklara karşı kullanımı genel olarak üç farklı şekilde gerçekleştirilir:
- Ökse otu merhemi
- Ökse otu çayı
- Ökse otu özsuyu
Bitkinin ezilmiş meyveleri iç yağı ile karıştırılarak merhem haline getirilebilir veya çıban tedavisinde kullanılabilir. Özellikle Doğu Anadolu Bölgesi'nde, meyveler yakı sakızı ile ezilerek elde edilen karışım, romatizma rahatsızlıklarında krem olarak uygulanmaktadır.
Ökse Otunun Genel Faydaları Ve İçeriği
Sahip olduğu antioksidan nitelikler sayesinde ökse otu, gaz veya toz gibi atık maddelerin insan vücuduna verdiği zararlı etkileri azaltıcı bir rol üstlenir. Tarihsel olarak; epilepsi, astım, hipertansiyon, baş ağrıları, menopoz semptomları, kısırlık, dermatit, artrit ve romatizma gibi çeşitli tıbbi rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmıştır.
Bu bitkinin taşıdığı lektin, viskotoksinler, flavonoidler, polisakkaritler ve alkaloidler gibi terapötik bileşikler, geniş bir yelpazede fayda sunar. Özellikle lektinler, bağışıklık sistemini düzenleyerek bağışıklığı güçlendirici ve kanser tedavilerinin olumsuz etkilerini hafifletebileceği düşünülen bileşiklerdir. Bu anlamda, bazı araştırmalar ökse otunun kanser tedavisinde ve tedavinin yan etkilerini azaltmada faydalı etkiler gösterdiğini ortaya koymuştur. Diğer bazı faydaları ise şunlardır:
- Metabolizmayı hızlandırmaya destek olur.
- Sindirim işlevlerini düzenler.
- Kanın temizlenmesine ve iltihapların giderilmesine yardımcı olur.
- Düşük ve yüksek tansiyonu dengeleyerek düzene sokar.
- İdrar söktürücü ve spazm giderici özellik taşır.
- Romatizma gibi ağrıları hafifletir.
- Epilepsi semptomlarını hafifletebilir.
Ökse Otu Çayı Nasıl Yapılır Ve Neye İyi Gelir?
Sağlık profesyoneline danışılarak tüketilmesi uygun görülen ökse otu çayının, birçok rahatsızlığa karşı vücudu desteklediği düşünülmektedir. Bu çayın faydaları arasında öksürüğün tedavisi, şeker hastalığının önlenmesi, pankreasın sağlıklı çalışmasına yardım etmesi, kronik krampların ve histeri krizlerinin giderilmesi yer alır. Ayrıca atar damar sertliklerinin giderilmesi, akciğer kanamasının tedavisi ve tifo, dizanteri gibi hastalıklar sonrasında ortaya çıkan bağırsak kanamalarının durdurulması gibi etkileri olduğu da düşünülür. Soğuk olarak buruna çekildiğinde ise burun kanamasını durdurabildiği belirtilmektedir. Bazı bilimsel çalışmalar, bitkinin lökositler (hücresel bağışıklıktan sorumlu beyaz kan hücreleri) üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermiştir.
Sade Ökse Otu Çayı Tarifi
Oldukça kolay hazırlanan ökse otu çayı için kuru veya taze ökse otuna gereksinim duyulur. Bir fincan çay için, kaynamış suyun içine 1 veya 1.5 kaşık ot atılması yeterlidir. Kısa bir süre demlenmeye bırakıldıktan sonra çay, sıcak ya da ılık olarak keyifle tüketilebilir.
Karışık Bitkisel Çay Tarifleri
Ökse otu çayı, farklı bitkilerle birlikte demlenerek değişik tatlar ve kullanım amaçları için hazırlanabilir. Ancak, bitkisel çay yapımında ökse otunun yalnızca yapraklarının ve dallarının kullanılması son derece önemlidir, çünkü meyveleri zehirlidir. Alerjik bünyeye sahip kişilerin çayı kullanmadan önce mutlaka doktor onayı alması önerilir.
- Öksürük İçin Çay: Bir tarçın kabuğu ile bir çay kaşığı ökse otu karıştırılır. İçine birkaç yaprak adaçayı, taze zencefil ve bir zerdeçal kökü eklenir. Karışımın 10 dakika demlenmesi beklendikten sonra bal ile tatlandırılarak içilebilir.
- Rahatlatıcı Çay: Bir çay kaşığı ökse otu, bir tatlı kaşığı melisa, bir çay kaşığı lavanta, 4-5 baş papatya ve 4-5 yaprak adaçayı karıştırılır. Üzerine bir su bardağı kaynamış su ilave edilerek, kapağı kapalı bir şekilde 10 dakika demlenmeye bırakılır. Süzüldükten sonra soğumadan içilmesi tavsiye edilir.