Engellilik durumuna bağlı olarak emekli olmak isteyen sigortalılar için, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından özel düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemeler, kişilerin çalışma yaşamına katılma oranlarını ve yaşam standartlarını iyileştirmeyi amaçlar. Engellilik durumu nedeniyle erken emeklilik hakkından yararlanabilmek için öncelikli olarak kişinin belirlenen düzeyde bir iş gücü kaybına sahip olması gerekmektedir. Bu kayıp oranı, ilgili sağlık kurulu raporları ile resmiyet kazanır. Süreç, farklı sigortalılık türlerine (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) göre detaylarda ayrışsa da temel prensip, engellilik derecesine göre aranacak prim gün sayısı ve sigortalılık süresinin belirlenmesidir.
İş Göremezlik Oranına Göre Erken Emeklilik Koşulları
Engelli sigortalının emeklilik hakkı kazanabilmesi, öncelikle yetkili hastanelerce düzenlenmiş sağlık kurulu raporu ile tespit edilen iş gücü kayıp oranına bağlıdır. Kanunlar, bu oranı temel alarak farklı sigortalılık süreleri ve prim ödeme gün sayısını şart koşar. Örneğin, iş gücü kaybı yüksek olan bireyler için daha az prim günü ile emeklilik imkanı tanınmıştır. Bu kademeli yapı, kişilerin engellilik derecesi ile orantılı bir emeklilik kolaylığı sağlamayı hedefler.
Kişilerin malulen emekli sayılabilmesi için, sigortalı olarak çalışmaya başladığı tarihten itibaren iş göremezlik oranının en az %60 düzeyinde olması şartı aranmaktadır. Bu durum, kişinin çalışma gücünü büyük ölçüde yitirdiğini ifade eder ve maluliyet aylığı bağlanmasını gerektirir. Ancak bu haktan yararlanabilmek için, sigortalının en az on yıllık sigortalılık süresini tamamlamış olması ve toplamda 1800 gün prim ödemesinin bulunması zorunludur. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumda olan maluller için ise on yıllık sigortalılık süresi şartı aranmamaktadır.
Vergi İndirimiyle Sağlanan Engelli Emeklilik Şartları
Erken emeklilik hakkı elde etmenin bir diğer yolu da vergi indirimi uygulamasından faydalanmaktır. Bu yol, maluliyetten farklı olarak, engelli çalışanların Gelir Vergisi Kanunu'na göre belirlenen engellilik indirimi hakkını kullanmasını kapsar. Engellilik dereceleri %40 ile %80 arasında değişen sigortalılar, bu indirimden yararlanarak kademeli şekilde daha az prim ödeme günü ve daha kısa sigortalılık süresiyle emekli olabilmektedirler.
Bu sistemde, vergi indirimi almaya hak kazanmış sigortalılar için, engellilik derecesine göre emeklilik için istenen sigorta prim gün sayısı ve yıl şartı farklılaşmaktadır. Bu düzenleme, engelli bireylerin çalışma hayatında kalmasını teşvik ederken, emeklilik süreçlerini de kolaylaştırmaktadır. Böylelikle engelli emeklilik şartları, bireyin engel durumunun ağırlığına ve çalışma süresine göre adil bir denge gözetilerek şekillendirilmiştir.