Günümüzde teknolojinin geldiği noktada, yapay zekâlar artık sadece veri analiz etmekle kalmıyor, sanat yapabiliyor, karar alabiliyor ve insanla etkileşime geçebiliyor. Bu ilerlemeyle birlikte pek çok kişi, bir robot ya da yapay zekânın ileride etik sınırları aşıp suç işleyip işlemeyeceğini sorguluyor. Hollywood filmlerinde sıkça karşımıza çıkan “suç işleyen makine” senaryoları artık sadece kurgu olmaktan çıkıyor. Peki, bu teknolojik gelişim hukuki açıdan neleri gündeme getiriyor?
Yapay Zekânın Hukuki Sorumluluğu Nerede Başlar?
Bugünkü hukuk sistemleri, bir eylemin suç teşkil edebilmesi için failin bilinçli bir niyetle hareket etmiş olmasını şart koşar. “Kasıt” ya da “taksir” gibi kavramlar, bu irade ve bilince dayalıdır. Ancak günümüzdeki yapay zekâlar hâlâ bir birey gibi özgür iradeye ya da bilinçli niyete sahip sayılmadığı için hukuken suçlu kabul edilmiyor.
Fakat bu durum, yapay zekânın suç olaylarında dolaylı yoldan rol almadığı anlamına gelmiyor. Aksine yapay zekâ, artık suç faaliyetlerinde kullanılabilecek bir araç haline gelmiş durumda.
Suçun Gerçek Faili Kim Olur?
Yasal açıdan bakıldığında, bir suçta yapay zekâ kullanılmışsa sorumluluk onu kullanan ya da programlayan kişiye ait olur. Yani bir “deepfake” görüntüyle dolandırıcılık yapıldığında, suçlu yapay zekâ değil; onu bu amaçla kullanan kişidir. Aynı şekilde otonom araçların karıştığı kazalarda da yükümlülük, aracın sahibi, işleteni veya üreticisine ait olur. Yapay zekâ, şimdilik hukuken sadece bir “araç” konumundadır.
Bilinçli Robotlar Suç İşlerse Ne Olacak?
Şu anda kullandığımız sistemler “dar yapay zekâ” kategorisine giriyor ve sadece belirli görevleri yerine getirebiliyor. Ancak bilim dünyasının üzerinde çalıştığı Yapay Genel Zekâ (AGI) kavramı, bir insan gibi öğrenebilen, muhakeme yeteneğine sahip ve kendi kararlarını verebilen bir teknolojiyi temsil ediyor.
Eğer bir gün AGI düzeyine ulaşan bir sistem geliştirilirse, artık yapay zekâ yalnızca programlandığı görevleri değil, kendi hedeflerini belirleme kapasitesine de sahip olacak. Böyle bir durumda, karar verme süreci tamamen makinenin kendisine ait olabilir. O zaman suçun “kasıtlı” olarak işlenip işlenmediğini değerlendirmek de çok daha karmaşık hale gelecektir.
Yeni Bir Hukuk Dönemi Mi Başlıyor?
AGI seviyesindeki bir yapay zekâ, insan davranışlarını taklit etmenin ötesine geçip, duygusal gerekçelerle de hareket etmeye başlayabilir. Örneğin öfke ya da kıskançlık gibi hisleri taklit ederek –veya gerçekten hissederek– zarar verici eylemler gerçekleştirebilir. Böyle bir durumda “fail kim?” sorusunun cevabı, bugünkü hukuk sistemleriyle açıklanamaz hale gelebilir.
Sonuç olarak, bugünün yapay zekâları teknik olarak suç işleyemez. Ancak teknoloji ilerledikçe, bilince sahip makinelerin ortaya çıkması ihtimali, insanlığın “niyet”, “sorumluluk” ve “adalet” gibi temel kavramlarını yeniden tanımlamasını gerektirecek. Geleceğe sadece teknik değil, etik ve hukuki olarak da hazırlıklı olmak zorundayız.