12 yıllık zorunlu eğitimin sona ermesiyle ilgili yapılan açıklama, pek çok kesimi hem heyecanlandırdı hem de endişelendirdi. Yeni eğitim modeliyle birlikte, öğrencilerin erken yaşta iş gücü piyasasına yönlendirilmesi, kız çocuklarının eğitim hakkından mahrum kalma riski ve çocuk işçiliği gibi ciddi sorunlar gündeme geldi. Ancak tüm bu değişikliklerin ardında hangi sebepler yatıyor? Eğitimciler ve uzmanlar, bu dönüşümün olası tehlikeleri hakkında neler söylüyor?
Zorunlu Eğitim Süresinin Kısaltılması ve Yeni Modeller
Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin, zorunlu eğitim süresinin kısaltılmasıyla ilgili raporun tamamlandığını ve bu konuyu ilk kabine toplantısında sunacağını açıkladı. Yeni modelde, liselerde 3+1 ve 2+2 olmak üzere iki farklı seçenek üzerinde çalışılıyor. 3+1 modelinde, lise zorunlu eğitimi 3 yıla indirilecek, öğrenciler 11. sınıfta diploma alabilecek ve üniversiteye gitmek isteyenler 12. sınıfa devam edebilecek. 2+2 modelinde ise zorunlu eğitim 2 yıl olacak, ardından isteyen öğrencilere 2 yıl daha eğitim verilecek. Mesleki eğitim almak isteyen öğrenciler, çeşitli eğitim merkezlerine yönlendirilecek ve 16 yaşında mezun olmaları planlanıyor.
Türkiye’deki Eğitim Dışında Kalan Çocuklar
2024-2025 eğitim yılına ait verilere göre, Türkiye'de zorunlu eğitim çağında 6-17 yaş arasında yaklaşık 611 bin çocuk, eğitim sisteminin dışında kalmış durumda. Bu çocukların büyük bir kısmı, mesleki eğitim veya açıköğretim gibi alternatif yollarla eğitim alıyor. Ancak, bu çocukların eğitim dışı kalmasının nedenleri, eğitimdeki eşitsizlikleri ve sosyal problemleri derinleştiriyor. Kız çocuklarının okullaşma oranı ise, geçmişte yapılan reformlarla ciddi şekilde artmışken, yeni değişiklikler bu ilerlemeyi tehlikeye atabilir.
Uzmanların Endişeleri: Erken Yaşta İş Gücü ve Çocuk Evlilikleri
Uzmanlar, zorunlu eğitim süresinin kısaltılmasının en büyük risklerinden birinin, özellikle kız çocukları için erken yaşta evlilikler ve çocuk işçiliği olduğunu vurguluyor. Eğitim dışı kalan çocuklar, sosyal ve fiziksel açıdan savunmasız hale gelirken, iş gücü piyasasına erken yaşta dahil edilmeleri, çeşitli istismar ve sömürü biçimlerine kapı aralayabilir. Ayrıca, öğrencilerin erken yaşta eğitim sisteminden kopması, güvenli ortamdan uzaklaşmalarına yol açarak, fiziksel ve duygusal istismara açık hale gelmelerine neden olabilir.
Yeni Eğitim Modelinin Sosyo-Ekonomik Etkileri
Eğitim Reformu Girişimi (ERG) Koordinatörü Burcu Meltem Arık Akyüz, yeni eğitim modelinin özellikle sosyo-ekonomik eşitsizlikleri derinleştirebileceğini belirtiyor. Akyüz, eğitim süresinin kısaltılmasının, düşük gelirli ailelerden gelen çocukları daha fazla olumsuz etkileyeceğini ve onları erken yaşta iş gücü piyasasına sürükleyebileceğini söyledi. Bu değişiklikle birlikte, çocuk işçiliği ve erken yaşta evliliklerin artabileceği, kız çocuklarının okula devam oranlarının azalacağı konusunda endişeler mevcut.
Çocukların Korunması İçin Eğitim Süresinin Uzatılması Önerisi
Prof. Dr. Şakir Çınkır, eğitimdeki değişikliklerin sadece eğitim süresi ile ilgili değil, aynı zamanda eğitimin kalitesiyle de doğrudan ilişkili olduğunu savunuyor. Çınkır, eğitim süresinin kısaltılmasının, çocukların gelişim özelliklerine uygun bir sistemin yapılamaması sonucunu doğurabileceğini belirtiyor. Ayrıca, okul öncesi eğitimin zorunlu hale getirilmesi gerektiğine de dikkat çekiyor. Çocukların gelişimi için eğitim sürelerinin kısaltılmaması gerektiğini vurgulayan Çınkır, okulun yalnızca bilgi aktarımı değil, aynı zamanda çocukları koruyan bir mekanizma olarak işlev gördüğünü söyledi.
Öğretmen Atamaları ve Eğitim Sistemi Üzerindeki Etkiler
Değişikliklerin öğretmen atamaları ve istihdamı üzerindeki etkileri de tartışılmakta. Eğitim-İş Sendikası Genel Başkanı Kadem Özbay, yeni modelin öğretmen ihtiyaçlarını ve atamaları nasıl etkileyeceği konusunda endişelerini dile getiriyor. Özbay, yeni eğitim sistemine geçilmesiyle birlikte öğretmen ihtiyacının azalacağı ve bu durumun öğretmenlerin istihdamını olumsuz yönde etkileyeceğini ifade ediyor. Özbay, ayrıca eğitim süresinin kısaltılmasının, öğrencileri erken yaşta iş gücüne yönlendirecek ve kız çocukları için de büyük riskler yaratacağı konusunda uyarıyor.
Bilgiye Erişim Kolaysa, Eğitim Süresi Neden Kısaltılmalı?
Özgür Bozdoğan ise, eğitim süresinin kısaltılması gerekçelerinden birinin 'bilgiye erişimin kolaylaşması' olduğu görüşüne karşı çıkarak, eğitim süresinin kısaltılmasının pedagojik temellere dayanmaması gerektiğini belirtiyor. Eğitim sadece bilgi aktarımı değil, çocukların sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimlerini de içeriyor. Bozdoğan, bu değişikliklerin arkasında pedagogik değil, ekonomik ve politik sebeplerin bulunduğunu ifade ediyor.
Çocukların Geleceği İçin Ne Olmalı?
Eğitimin süresinin kısaltılması, yalnızca eğitim sistemini değil, toplumun geleceğini de etkileyebilir. Uzmanlar, çocukların eğitim sistemine dahil edilmesinin önemini vurguluyor ve bu tür değişikliklerin daha fazla risk doğurabileceğini belirtiyorlar. Eğitim sistemindeki değişiklikler, çocukların güvenliğini, gelişimini ve geleceğini doğrudan etkileyebilir, bu yüzden eğitim süresi ve kalitesi üzerinde dikkatle düşünülmesi gereken bir konu olarak ön plana çıkıyor.