Medicana Samsun Hastanesi Nöroloji Bölümü'nden Uzm. Dr. Didem Er, Huzursuz Bacak Sendromuyla ilgili bilgilendirmelerde bulundu: Huzursuz Bacak Sendromu (HBS) nedir? Huzursuz Bacaklar Sendromu (HBS) yattıktan kısa bir süre sonra alt ekstremitelerde ortaya çıkan ve genellikle gerginlik, uyuşma, batma, yanma, iğnelenme veya tam tarif edilemeyen garip bir rahatsızlık hissi biçiminde ifade edilen bir yakınmadır. Hasta bu yakınmalarını gidermek için bacaklarını hareket ettirir veya kalkıp yürür, ancak bu kez bacakların hareket ettirilmesi uykuya dalmayı geciktirir. Huzursuz Bacak Sendromu ne sıklıkta görülür?Huzursuz bacak sendromu en sık meydana gelen nörolojik bozukluklardan biridir, ancak bu hastalığa yakalanan kişilerin sadece bir kısmında teşhis edilir. Çalışmalara göre, Avrupa ülkelerinde halkın %10'unda huzursuz bacak sendromu semptomları görülmektedir. Kadınlar erkeklerin iki katı sıklıkta ve yaşlı insanlar da gençlerden daha fazla huzursuz bacak sendromu hastalığına yakalanır.Huzursuz bacak sendromu iki farklı şekilde meydana gelebilir: birincil "idiyopatik" HBS için şimdiye dek somut bir temel neden bulunamamıştır. Diğer ise ikincil "semptomatik" HBS türleridir ve bazı belirli hastalıklarda (örn. böbrek yetmezliği) veya gebelik sırasında meydana gelebilirler. İdiyopatik HBS nedir?İdiyopatik HBS 'nin nedeni henüz tam olarak açıklanamamıştır. Ancak çok büyük bir olasılıkla, nedenlerden biri de, beyinde önemli bir rol oynayan dopamin nörotransmitter metabolizmasındaki bir bozukluktur. Büyük olasılıkla demir metabolizmasındaki bir bozukluk da rol oynamaktadır. Bu durum, bir L-Dopa (dopaminin bir öncüsü) veya dopamin etkisini taklit eden ilaçlar (dopamin agonistleri) tedavisinin HBS şikayetlerini neden hafiflettiğini de açıklar. İdiyopatik HBS hastalarının yarısından fazlasında, bir aile üyesinde de aynı hastalık bulunmaktadır. İkincil HBS neden oluşur? Bazı hastalıklar huzursuz bacak sendromunu kendilerine de çekebilir; bu durumda bir ikincil HBS'den bahsedilir. Böbrek yetmezliği,vücutta demir eksikliği veya demir metabolizması bozukluğu ve ayrıca nörolojik hastalıklar da huzursuz bacak sendromuna yol açabilir.Hamilelik sırasında da HBS semptomları nispeten sık görülür: Hamile kadınların %30 kadarını etkiler, ancak çoğunlukla doğumdan kısa bir süre önce kaybolur. Son olarak, psikolojik ilaçlar başta olmak üzere bazı ilaçlar da huzursuz bacak sendromunu tetikleyebilir. HBS'de hangi semptomlar görülür? HBS semptomları genellikle zor anlaşılır. Hastalığın ilk başlarında sıklıkla sadece hafif şiddettedirler ve ara sıra tümüyle kaybolabilirler, bu da birçok vakada HBS'nin uzun süre teşhis edilemeden devam etmesine yol açar. Tipik semptomları, istirahat halinde ortaya çıkan ve hareketle birlikte azalan, bacaklar başta olmak üzere uzuvlarda meydana gelen bir hareket huzursuzluğu ve rahatsızlık veren hislerdir. Akşamları ve geceleri semptomlar hemen her zaman daha şiddetli olarak ortaya çıkar. HBShastaları semptomlarını çok farklı tarif ederler; örneğin bacaklarda yanma, çekme veya karıncalanma hissi, sıcaklık veya soğukluk hissi ve hatta ağrı veya kramplar. Semptomlar genellikle derinden içeride hissedilir, yü- zeysel ağrı olarak hissedilenleri azdır. Hemen her zaman bacaklar etkilenir. Bazen kollar veya vücudun diğer bölgeleri de etkilenebilir. HBS hastalarının büyük çoğunluğu bacaklarını hareket ettirmek için çok güçlü bir istek duyar. Akşam ve gece istirahat durumlarının yanı sıra, HBS semptomlarının ortaya çıkabileceği veya kötüleşebileceği başka durumlar da söz konusudur. Bunlar ilk etapta, uzun süreler boyunca hareketsiz oturulan durumlardır ör. araba yolculuğunda veya uçakta, sinemada veya televizyon seyrederken. Yatağa bağımlı olmak veya bir kol veya bacağın alçıya alınması da HBS şikayetlerini yoğunlaştırabilir. HBS günlük hayatı nasıl etkiler? Çoğu HBS hastasında akşam ve gece saatlerinde bacaklardaki güçlü huzursuzluk hissi uyku kalitesini önemli ölçüde etkiler: Bu kişiler iyi uyuyamaz veya geceleri defalarca uyanırlar. Böyle bir durumda, şikayetlerini hareket ve aktiviteyle hafifletebilmek için, birçok hasta yataktan kalkar ve kimileri saatlerce etrafta dolaşır. Bunu başarabilseler bile, deliksiz bir uyku uyumak yine de mümkün olmaz. Hastaların %90'dan fazlasında uyku süresi ve uyku kalitesi belirgin şekilde kötüleşir. Sürekli uykusuz kalmanın da kendine özgü sonuçları vardır: Gündüzleri kronik yorgunluk, bitkinlik, konsantrasyon güçlükleri ve baş ağrıları, HBS'li kişilerin yaşam kalitesi, günlük özel hayatı ve iş hayatını güçlü bir şekilde etkileyebilir. Huzursuz bacak sendromu nasıl teşhis edilir? Huzursuz bacak sendromu, tipik semptomları üzerinden teşhis edilir. HBS'den şüpheleniliyorsa, teşhis L-Dopa adını veren testle doğrulanır. İkincil HBS'nin nedeni olarak başka hastalıkların dışlanması veya doğrulanması için daha başka testler de yapılır. Bunlar örneğin böbrek fonksiyonu ve demir metabolizmasıyla ilgili laboratuvar testlerini veya ek nörolojik testleri içerir. Hormon bozuklukları ve vitamin eksiklikleri de ikincil HBS'nin olası nedenleridir. Eğer HBS şüphesi varsa, tiroid hormonlarının ve ayrıca vitamin B12 ölçümlerinin yapılması gerekebilir. Teşhis kriterleri nelerdir? Huzursuz Bacak Sendromunun teşhis edilebilmesi için temel kriterler aşağıdakileri içerir:? Bacaklarda hareket etme isteği; genellikle bacaklarda rahatsızlık verici hislerle birliktedir veya onlardan kaynaklanır. Bazen hareket etme isteği, rahatsızlık verici hisler olmadan meydana gelir ve bacaklara ek olarak kollar veya vücudun diğer bölgelerinde de hareket dürtüsü oluşur. ? Şikayetler, istirahat zamanlarında veya oturmak ya da yatmak için hareketsiz zamanlarda başlar veya daha da kötüye giderler.? Hareket etme isteği ve rahatsızlık verici hisler hareketle veya yoğun ruhsal aktivitelerle (ör. bilgisayar oyunları) kısmen veya tümüyle iyileştirilebilir. İyileş me, en azından bu aktivite devam ettirildiği sürece devam eder. ? Şikayetler akşam veya gece saatlerinde gündüze oranla daha kötüleşir veya sadece akşamları ya da geceleri meydana gelir. Semptomlar çok şiddetli olduğunda, akşamları veya geceleri kötüleşme eskiden olsa bile bir süre sonra daha fazla fark edilmeyebilir. ? Belirtilen şikayetler tek başına başka bir hastalığa veya belirli davranışlara bağlanamaz. HBS nasıl tedavi edilebilir? Çoğu hastanın yaşam tarzında veya kişisel alışkanlıklarında yaptığı değişiklikler HBS semptomlarının hafiflemesini ve hastalıkla daha iyi başa çıkmasını sağlamaktadır. Örnek olarak hastalığı daha kötüleştirebilecek belirli günlük durumları veya "uyarıcıları" daha iyi planlamak, mümkün olduğunca kaçınmak yardımcı olacaktır. İkincil bir HBS durumunda, temel hastalığın tedavisi (örn. demir eksikliği, böbrek yetmezliği) şikayetlerde bir gerileme sağlayabilir. İlaçların yardımıyla RLS şikayetlerinin şiddet, sıklık ve/veya süreleri azaltılabilir. Ancak hastalığın kendisi bu şekilde iyileşmez. Özellikle beyindeki dopaminerjik sistemi etkileyen etken maddeler tercih edilen tedavidir. Bunlar, kan-beyin bariyeri üzerinden beyne ulaşan ve burada aktif dopamine dönüşen bir dopamin öncüsü olan L-Dopa'yı (Levodopa) ve dopaminin beyindeki etkisini taklit eden dopamin agonistlerini içerir.Huzursuz bacak sendromunun şikayetleri genellikle egzersizler sayesinde hafifler. Bazı besinlerden ve alkol ve sigaradan kaçınılması da olumlu etki edebilir; çünkü kafein, alkol, nikotin ve çikolata gibi maddeler uyarıcı etki eder ve HBS semptomları nı tetikleyebilir veya yoğunlaştırabilir. Aynı durum gıda katkıları, belirli koruyucu maddeler veya tatlandırıcılar (ör. Sakarin) geçerlidir.