Medicana Internatıonal Samsun Hastanesi Göğüs Cerrahisi Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin Ulaş Çınar KOAH'ın yani 'kronik obstrüktif akciğer hastalığı', tütün ve tütün ürünlerine maruz kalan kişilerde özellikle 40 yaşından sonra ortaya çıkmaya başlayan; öksürük, balgam, nefes darlığı, hışıltılı solunum gibi belirtilerle seyreden, zamanla nefes almayı zorlaştıran, ilerleyici bir akciğer hastalık olduğunu söyledi. Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin Ulaş Çınar KOAH'ta Yeni Nesil Tedavi Seçeneği: Rezektör Balon Tedavisine dair soruları yanıtladı. KOAH NEDİR? KOAH yani 'kronik obstrüktif akciğer hastalığı', tütün ve tütün ürünlerine maruz kalan kişilerde özellikle 40 yaşından sonra ortaya çıkmaya başlayan; öksürük, balgam, nefes darlığı, hışıltılı solunum gibi belirtilerle seyreden, zamanla nefes almayı zorlaştıran, ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. KOAH, bronşitik ve amfizematöz tip olmak üzere iki çeşide ayrılır. Bronşitik tipte ana hava yolları daralır ve içleri sekresyonla (balgam, mukus) dolar. Halk dilinde kronik bronşit olarak ta bilinen KOAH'ta, akciğer içindeki solunum yollarının daralmasına bağlı olarak soluk alıp verme sırasında hava akımının kısıtlanması ve buna bağlı olarak nefes darlığı oluşması sözkonusudur. Hastalığın 4 evresi vardır, ilk evresinde sadece uzun süreli balgam çıkarma ve öksürük varken, son evresinde solunum yetmezliği ve ileri derecede nefes darlığı gelişir. Erken evredeki solunum sistemi şikayetleri (sadece efor gerektiren işler sırasındaki nefes darlığı) genelde sigaraya veya çevresel etkenlere bağlandığı için çoğunlukla ihmal edilir. Ancak hastalık ilerlediğinde gece uykusunu bölen, basit günlük işlerin bile yapılmasını engelleyen nefes darlığı, iştahsızlık, halsizlik, ellerde ve dudaklarda morarma, ayaklarda şişme, sık solunum yolu enfeksiyonu geçirme, hayatını oksijen desteği olmadan sürdüremeyecek hale gelme ve şikayetlerin tedavi ile gerilememesi gibi sorunlar ortaya çıkar. KOAH'TA NEFES DARLIĞI NEDEN OLUR? Akciğerlerimizde bulunan bronş, küçük bronş ve alveoller solunan havadaki zararlı partikülleri tutar ve mukus denilen yapı ile dışarı atılmasını sağlar. Ancak 20 yılı aşkın yoğun sigara kullanımı veya diğer etmenler akciğere nüfuz eden zararlı partiküllerin miktarını ciddi şekilde arttırır. KAOH'ta bu zaralı gaz ve toz parçacıklarının maruziyetine bağlı olarak solunum yollarında mikrobik olmayan iltihap oluşur. Bu iltihap zamanla solunum yollarının daralmasına, sekresyon (balgam, mukus) üreten goblet hücrelerinin sayıca artışına ve buna bağlı olarak balgam artışına ve akciğerdeki hava alış-verişini sağlayan küçük hava keseciklerinin (alveol) harabiyetine neden olur. Normalde balon gibi esnek olan, genişleyip-daralabilen solunum yolları bu özelliğini yitirir. Maruziyet devam ettiği sürece harabiyet geri dönüşümsüz olarak devam eder, hastalığın evresi yükselir ve hasta ağırlaşır. KOAH TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR? KOAH tedavisi genellikle hastalığın ortadan kaldırılmasına yönelik değil, rahatsızlıkların şiddetinin azaltılmasına, hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılmasına yönelik girişimleri içerir. Bu amaçla uygulanacak ilk adım, eğer kullanılıyorsa sigaranın bırakılması ve hava kirliliği bulunan ortamlardan uzaklaşılmasıdır. Sigaranın bırakılması ile birlikte solunum yollarındaki tıkanıklık şiddeti bir nebze hafifler ve kişinin nefes darlığı şikayeti büyük oranda azalır. Bunu yanında çeşitli nefes açıcı ve nefes borusundaki inflamasyonu azaltıcı ilaçlar, balgam sökücüler, öksürük kesiciler, grip ve zatürre aşıları, düzenli egzersiz, solunum rehabilitasyonu, oksijen tedavisi, yardımcı cihazlarla mekanik solunum, alfa-1 antitripsin tedavisi ve son çare cerrahi tedavi gibi çeşitli tedavi yaklaşımları yıllardan beri uygulanmaktadır. Son dönemde, KOAH tedavisi için, sigara ve tütün kullanımı sonucu nefes borusunda daralma, balgam oluşturan hücrelerde büyüme tespit edilen hastalarda, nefes borusunun temizlenmesi ve genişletilmesi prensibine dayanan bronkoskopik işlemler (KOAH balon tedavisi) başarıyla uygulanır olmuştur. REZEKTÖR BALON İLE KOAH TEDAVİSİ NEDİR? En basit tanımı ile KOAH Balon Tedavisi, akciğerin içinde bulunan ve çeşitli nedenlerle tıkanmış-daralmış olan bronşların (solunum yollarının), etrafı örgü kaplı bir balon ile kazınarak genişletilmesi işlemine verilen isimdir. Bu tedavi ile solunum yollarındaki mukus ve goblet hücre miktarının azaltılması amaçlanır. REZEKTÖR BALON İLE KOAH TEDAVİSİ KİMLERE UYGULANIR? Ciddi solunum yolu hastalıklarına umut olan KOAH Balon Tedavisi, günümüzde farklı nedenlerle meydana gelen solunum yolu hastalıkları için uygulanabilir. Ancak bunların çoğunda, KOAH hastalığı ve KOAH hastalığının alt türleri olan kronik bronşit önemli bir yer tutar. Yapılan araştırmalar KOAH riskine bağlı olarak aynı zamanda akciğer kanseri riskinin de ciddi oranda arttığını göstermiştir. Bu tedavi daha çok pnömoni (zatürree) geliştirme veya akciğer kanserine dönüşme riski yüksek KOAH hastalarına uygulanır. REZEKTÖR BALON İLE KOAH TEDAVİSİNE NASIL KARAR VERİLİR? Farklı etmenlerden meydana gelen KOAH hastalığının dereceleri vardır ve ancak belli derecelerin üstündeki hastalara bu tedavi uygulanır. Tedavinin uygulanıp uygulanmayacağına FEV1 adı verilen bir tıbbi veri üzerinden doktor ile birlikte karar verilir. FEV1 değeri, bir kişinin 1 saniye içinde verdiği nefesteki akım hızıdır. FEV1 değerinin %80 ve üzerinde olması, sağlıklı bir akciğere işaret eder. Bununla birlikte bu değer %50 ve altında ise, Rezektör Balon Tedavisine ihtiyaç duyulabilir. FEV1 değerinin %30'un altına düşmesi, çok ağır KOAH hastalığına işaret eder ve akciğer nakli gerekli olabilir. Akciğerler için rezktör balon tedavisi akciğer naklinin bir alternatifi olarak görülmektedir. Daha doğrusu akciğer nakli için köprü tedavileri arasındadır denilebilir. REZEKTÖR BALON İLE KOAH TEDAVİSİ NASIL UYGULANIR? Rezektör Balon ile KOAH tedavisi, genel anestezi altında entübasyon tüpünden bronkoskopi ile solunum yollarına girilerek uygulanır. Bu işlem için solunum yollarının çapına uygun olarak seçilen rezektör balonlar kullanılmaktadır. Elektronik pompa ile ayarlanabilir frekans ve basınçla şişirilip indirilen balonlar aracılığyla, solunum yollarının iyice kalınlaşmış olan iç tabakası güzelce kazınır ve solunum yolları eski kalınlığına geri getirilmeye çalışılır. Kazıyıcı özelliği olan bir örgü ile kaplanan rezektör balon; solunum yolunda balgam üretimini sağlayan, kalınlaşmış goblet hücre tabakasını köpüklü sıvı haline getirerek, solunum yolunun normal genişliğine geri dönmesine ve oluşan mukusun temizlenmesine yardımcı olur. REZEKTÖR BALON İLE KOAH TEDAVİSİ NEFES DARLIĞINA NASIL ETKİ EDER? Rezektör balon tedavisi ile köpüklü balgam şekline getirilen goblet hücre tabakası, bronkoskop kanalından aspire edilerek dışarı atılır. Bununla birlikte sekresyonlar, mukuslar yani tüm ölü tabaka bu şekilde dışarı atılmış olur. Böylece her iki akciğerde bütün solunum yollarının, sigaranın neden olduğu kronik bronşit ve değişime uğramış bronş epiteli tabakasından kurtulmasıyla, orjinal genişliğine ulaşması sağlanır. Havayı taşıyan solunum yollarının açılmasıyla da akciğerin gaz değişimi yaptığı odacıklarına çok daha rahat hava giriş çıkışı olur. Dolayısıyla da hasta rahatlar ve kısa bir tedavi süresinin ardından sağlığına kavuşur. REZEKTÖR BALON İLE KOAH TEDAVİSİNİN HASTALARA KATKISI NEDİR? Rezektör balon ile KOAH tedavisi sonrası hastalar çok daha rahat nefes almaka, merdiveni yokuşu rahat şekilde çıkmakta, eforla oluşan nefes darlığı, oksijen kullanma ihtiyaçları, balgam üretimi azalmakta ve yaşam kalitesi artmaktadır. Tedavi sonunda KOAH düzeyi çok ağırsa ağıra; KOAH düzeyi ağırsa ortaya; KOAH düzeyi orta ise hafife inmektedir. Bu işlem ile tıkalı havayolları açıldığından, hastaların kullandıkları bronş genişletici ilaçlardan (halk arasında fıs fıs denilen) daha yüksek fayda görmesi sağlanır. Solunum yollarında tam açıklık sağlanabildiğinde, hastalar 20-30 yıl önceki hiç sigara içmemiş hali gibi rahatlayabilir. Ayrıca hastalara solunum yolları temizliği yapılırken, beraberinde kanser öncüsü olabilen (metaplazik) hücrelerin de temziliği yapıldığından, hastaların akciğer kanserine yakalanma ihtimalleri de minimum düzeye inmektedir. Günümüzde ilerleyici ve kronik bir solunum yolu hastalığı olan KOAH'ın tedavisi için geliştirilen Rezektör Balon Tedavisi aynı zamanda akciğer kanserine henüz yakalanmamış hastalar için de bir umut olduğu yapılan çalışmalar sonrasında ortaya konmuştur. Bunun yanında akciğer kanserine yakalanmış hastalarda ise, her ne kadar kanseri tamamen tedavi etmese de, eğer kanser hücreleri hava yollarını tıkarsa, yine rezektör balon yöntemi ile hava yollarının açılması, hastaların nefes alabilmesi, kansere bağlı ölüm ihtimalinin ciddi derecede düşürülmesi gibi avantajları vardır. REZEKTÖR BALON İLE KOAH TEDAVİSİNİN AVANTAJLARI NELERDİR? Rezektör Balon ile KOAH tedavisi ağrısız ve acısızdır. Ortalama 1- 2 saat gibi kısa bir işlem süresi vardır. İşlemin herhangi bir komplikasyonu-yan etkisi yoktur. İşlem sonrası hastalar ertesi gün taburucu olabilir, kısa sürede günlük sosyal yaşamlarına dönebilir. İşlem için yaş sınırı yoktur, genel anestezi alabilen ileri yaş hastalarda da uygulama yapılabilir. Diğer yöntemlerin aksine KOAH (kronik bronşit)'ta bu yöntemle kalıcı çözüm elde etmek mümkündür. Gerektiğinde işlemin tekrar yapılması mümkündür. REZEKTÖR BALON TEDAVİSİ SONRASI DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER NELERDİR? ŞİKAYETLER TEKRARLAR MI? Hastalar tedaviden sonra çoğunlukla bir üst seviyeye çıktıklarından, kendilerinden beklenen performansa ulaşırlar. Solunum yolları açıldığı için ilaçların fayda göstermediği dönemden, ilaçların faydalı olduğu döneme geçerler. Bu nedenle ilaçlarını daha düzenli kullanmaları gerekir. Sigarayı bırakmaları gerekir. Hastalığın evresine göre hastalarda çeşitli şikayetler görülebilir ama solunum fonksiyonları 1 litrenin üzerine çıktığında riskli sınırdan çıkmış olurlar. Yapılan evrelemede hastaların üst evrede kaldıkları ve solunum parametrelerinde kötüye gidiş olmadığı uzun (7-10) yıllık takipler sonunda tespit edilmiştir. KOAH'TA REZEKTÖR BALON TEDAVİSİ NEZAMANDAN BERİ UYGULANIYOR, BAŞARI ORANI NEDİR? KOAH'ta rezektör balon tedavisinin patenti 2006 yılında bir Türk hekimi olan Prof. Dr. Yalçın Karakoca tarafından alınmıştır. 2008 Yılında Japonya'da gerçekleştirilen Dünya Bronkoloji Kongresi'nden ödüle layık görülen bu yöntem, 2010 yılından itibaren çeşitli hastalıklar için uygulanmaktadır. KOAH tedavisine yönelik uygulama sonuçları ve %95 üzerinde başarı oranı ise 2015 ve 2018 yıllarında yapılan bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir.