Küresel otomotiv sektörü yeni bir krizle karşı karşıya.
Son yıllarda yükselişe geçen elektrikli araç üretimi, dünya genelinde çevreci dönüşümün en önemli adımlarından biri olarak görülüyordu. Ancak Haziran 2025 itibarıyla bu dönüşüm ciddi bir tehlikeyle karşı karşıya. Çin ile ABD arasında tırmanan ticaret savaşları, elektrikli otomobillerin kalbini oluşturan motorların üretiminde büyük bir krizi tetikledi. Çin’in, elektrik motorlarında kullanılan kalıcı mıknatısların hammaddesi olan nadir toprak elementlerinin ihracatını durdurması, özellikle Batı’daki üreticileri adeta köşeye sıkıştırdı.
Nadir Toprak Elementleri Krizin Merkezinde
Kalıcı mıknatıslar, elektrikli motorların en temel bileşenlerinden biri. Bu mıknatısların üretimi için gerekli olan nadir toprak elementleri ise dünyada büyük oranda Çin tarafından işleniyor ve dağıtılıyor. Çin, bu hammaddelerin hem çıkarılmasında hem de işlenmesinde yaklaşık %90’lık bir paya sahip. Bu da, küresel tedarik zincirinin Çin’e son derece bağımlı hale gelmesine yol açtı.
Ancak Çin’in, son bir aydır bu hayati malzemelerin ihracatını askıya alması, tedarik zincirinde domino etkisi yarattı. Sektör uzmanlarına göre, Avrupa ve ABD’deki firmaların elinde yalnızca birkaç haftalık stok kaldı. Kalıcı mıknatıs modüllerinin ise şimdiden tükendiği belirtiliyor. Bu durum, sadece araç üretimini değil, elektrikli mobiliteyi destekleyen tüm yan sanayileri de tehdit ediyor.
Haziran Ortasında Üretim Durabilir
En ciddi uyarı ise Haziran ayının ortası için yapılıyor. Eğer Çin’in ihracat kısıtlamaları devam ederse, başta Avrupa ve Kuzey Amerika olmak üzere Çin dışındaki pek çok ülkede elektrikli araç üretimi tamamen durabilir. 2021-2022 döneminde yaşanan çip krizini hatırlatan uzmanlar, bu defaki sıkıntının etkisinin çok daha büyük olabileceğini vurguluyor. Çünkü çip krizi, üretimi yavaşlatmıştı ama bu yeni kriz, üretimi tamamen kilitleyebilir.
Alternatif Arayışlar Başladı Ama Yetersiz
ABD ve Avrupa ülkeleri, bu kritik elementlere bağımlılığı azaltmak için bir süredir kendi kaynaklarını geliştirmeye çalışıyordu. Ancak bu çabaların sonuçları henüz kısa vadede yeterli değil. Yeni maden sahalarının açılması, çevresel etkiler, yüksek maliyetler ve teknolojik altyapı eksiklikleri bu süreci yavaşlatıyor. Japonya, Kanada ve Avustralya gibi ülkeler alternatif kaynak geliştirmeye çalışsa da Çin’in hakimiyeti kısa vadede sarsılacak gibi görünmüyor.