Tarım ve Orman Bakanlığı, 2025 yılı itibarıyla yeniden yayılan şap hastalığına karşı harekete geçti. Ülke çapında hayvan pazarlarının ikinci bir duyuruya kadar kapatılması kararı alınırken, hastalığın yayılımını önlemek adına sıkı tedbirler uygulanıyor. Bu gelişmeyle birlikte, şap hastalığının insanlara bulaşıp bulaşmadığı, hangi hayvanlarda görüldüğü ve et-süt tüketimi konusunda nelere dikkat edilmesi gerektiği yeniden gündeme taşındı.
Şap Hastalığı Nedir, Nasıl Yayılır?
Şap hastalığı, tıbbi literatürde Foot and Mouth Disease (FMD) olarak bilinir ve özellikle çift tırnaklı hayvanları etkileyen son derece bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Sığır, koyun, keçi ve domuz gibi hayvanlarda görülür. Bu hastalığın etkeni, Picornaviridae ailesine ait bir RNA virüsüdür.
Virüs; hasta hayvanların salyası, idrarı, dışkısı ve açık yaraları yoluyla çevreye yayılır. Bulaşma; doğrudan temas, solunum yoluyla havaya karışan damlacıklar, kontamine ekipmanlar ve hatta insanların üzerindeki kıyafetlerle dahi gerçekleşebilir.
Hastalığın Belirtileri Nelerdir?
Enfekte hayvanlarda ağız çevresi ve ayaklarda içi sıvı dolu kabarcıkların oluşması hastalığın karakteristik belirtisidir. Bu yaralar, aşırı salya salgılanmasına, beslenme problemlerine ve topallığa neden olur. Erken evrelerde yüksek ateş ve genel bir halsizlik hali gözlemlenir.
İneklerde süt üretimi ciddi oranda düşerken, genç hayvanlarda kalp kası tutulumu sonucu ani ölümler meydana gelebilir. Koyun ve keçilerde belirtiler genellikle daha hafif olsa da, virüsü taşıyarak yayılmasına katkı sağlarlar.
İnsana Geçer mi?
Şap hastalığı, insanlara çok ender vakalarda bulaşmaktadır. Özellikle hasta hayvanlarla doğrudan temasta bulunan veterinerler, çiftçiler ve mezbaha çalışanları risk altındadır. İnsanda görülen belirtiler çoğunlukla hafif seyirli olup, ağızda yara, boğaz ağrısı ve nezle benzeri şikâyetlerle sınırlı kalır.
Bu nedenle, hayvanlarla temas sırasında kişisel hijyen kurallarına uyulması ve gerekli koruyucu önlemlerin alınması büyük önem taşır.
Et ve Süt Tüketimi Güvenli mi?
Şap virüsü, yüksek ısıya karşı hassastır. Bu sebeple iyi pişirilmiş et ürünleri tüketildiğinde sağlık açısından risk teşkil etmez. Ancak kesim öncesi uygun hijyen sağlanmamışsa veya kontrolsüz şekilde elde edilen etler tüketilmişse, halk sağlığı açısından tehlike oluşturabilir.
Çiğ süt veya pastörize edilmemiş süt ürünleri ise risk taşımaktadır. Şap virüsünün bulaşmasını önlemek adına sadece güvenilir kaynaklardan temin edilmiş, işlenmiş süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi önerilir.
Korunmak İçin Alınması Gereken Önlemler
Şap hastalığının önüne geçmenin en etkili yolu, düzenli aşılama programlarıdır. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın belirlediği takvime uygun şekilde yılda iki kez aşılama yapılması önerilmektedir.
Yeni alınan hayvanların karantinaya alınması, çiftliklerde biyogüvenlik önlemlerinin titizlikle uygulanması, hayvan hareketlerinin sınırlandırılması ve hijyen koşullarının sağlanması salgının kontrol altına alınmasında kilit rol oynar. Ayrıca enfekte hayvanların izole edilmesi ve veteriner gözetiminde tedavi edilmesi şarttır.