Çocuklar için 5 yaşını tamamlayana kadar verilen doğum yardımları ile çocuk ve eşlere sağlanan aile yardım ödenekleri, aile birimini destekleyen önemli sosyal haklar arasında yer alıyor. 657 sayılı Kanun’un 202. maddesinde aile yardımı ödeneğinin kimlere, hangi şartlarda ve ne şekilde ödeneceği ayrıntılı biçimde tanımlanmıştır. Buna göre, evli devlet memurlarına eşleri ve çocukları için belirlenen göstergeler çerçevesinde ödeme yapılmakta; ayrıca boşanma, duliyet ve üvey çocuk durumları da kanunda yer almaktadır.
Kanun Maddeleri ve Ödeme Esasları
Kanunun 202. maddesine göre, eş için memura 1500, her çocuk için ise 250 gösterge rakamı baz alınarak ödenen yardımlar; 0-6 yaş grubundaki çocuklarda bir kat artırımlı hesaplanmaktadır. Ayrıca, eşlerden birinin çalışmaması ve sosyal güvenlikten aylık almaması şartıyla yardım sağlanır. Dul memurların çocukları da bu ödemeden faydalanabilir. Boşanma veya ayrılık halinde mahkeme kime ve ne oranda ödeme yapılacağını belirlerken, üvey çocuklar da kapsam içindedir.
203. maddede aile yardımı ödeneğinin aylık olarak memurların maaşıyla birlikte verileceği belirtilmiştir. Aynı aileden memur olan çiftlerde bu ödeme sadece kocaya yapılır. Ayrıca, bu ödemeler vergi ve kesintiye tabi değildir, haczedilemez.
Hak Kazanma ve Ödeme Kapsamı
204. maddede ise, memurun evlendiği tarihten itibaren eş için, çocuğun doğumunu takip eden aydan itibaren çocuk için aile yardımı almaya hak kazanacağı ifade edilmiştir. 206. maddede ise ödeme yapılmayacak durumlar; evlenen çocuklar, 25 yaşını dolduran çocuklar (istisnalar dahil), ticari faaliyette bulunan ya da menfaat karşılığı çalışan çocuklar (tatilde çalışanlar hariç) ve burslu öğrenciler olarak sıralanmıştır.
2025 Yılı Güncel Yardım Tutarları
01.01.2025-30.06.2025 döneminde uygulanacak aile yardımı tutarı 2.301,54 TL, çocuk yardımı ise 253,14 TL olarak hesaplanmıştır. Bu rakamlar 0-6 yaş grubundaki çocuklar için bir kat artırımlı olarak ödenmektedir. Doğum yardımı ise 15 Mayıs 2015 tarihinden itibaren 6637 sayılı Kanun’un 23/a maddesiyle kaldırılmıştır.
Doğum Yardımlarına İlişkin Yeni Düzenleme
7546 sayılı Kanun ile 633 sayılı KHK’ye eklenen maddede, 1 Ocak 2025 ve sonrası canlı doğan çocuklar için tek seferlik ve aylık doğum yardımları belirlenmiştir. Buna göre, birinci çocuk için 5.000 TL tek seferlik ödeme; ikinci çocuk için başvuru ayından itibaren 5 yaşını doldurana kadar aylık 1.500 TL; üçüncü ve sonraki çocuklar için ise aynı yaş sınırına kadar aylık 5.000 TL destek sağlanacaktır. Bu tutarlar Cumhurbaşkanı tarafından yeniden değerleme oranına göre artırılabilir.
Doğum yardımı başvuruları, çocuğun KPS kaydının tamamlanmasını takip eden 12 ay içinde (ilk çocuk için) veya 5 yaşını dolduruncaya kadar (diğer çocuklar için) ilgili kurumlara yapılmaktadır. Başvurular, öncelikle anne tarafından; anne yoksa baba veya yasal temsilci tarafından gerçekleştirilebilir. Ödemeler vergi ve kesintiye tabi olmadan, haczedilemez şekilde yapılmaktadır.
Kamu Personeli İçin Başvuru ve Önemi
Kamu çalışanları, hangi statüde olurlarsa olsunlar, çalıştıkları kurumlar aracılığıyla bu yardım ve desteklerden faydalanabilirler. Türkiye'nin genç ve dinamik nüfus yapısına katkı sağlaması hedeflenen bu sosyal yardımların, ailelerin refahını artırmanın yanı sıra çocukların eğitim ve sosyal gelişim süreçlerine olumlu katkılar sağlaması beklenmektedir.
