Sosyal güvenlik mevzuatında yer alan hükümler, vefat eden sigortalıların geride kalan eş ve çocuklarına çeşitli haklar sağlıyor. Özellikle dul ve yetim aylıkları konusunda vatandaşların sıkça merak ettiği “çift maaş” ya da “üç maaş” gibi imkânlar, belirli şartlar altında mümkün hâle geliyor. Ekonomi yazarı Faruk Erdem, Sabah gazetesindeki köşesinde bu hakların nasıl elde edilebileceğine dair kapsamlı bilgiler paylaştı.
Hangi Durumlarda Ölüm Aylığı Bağlanıyor?
Bir sigortalının vefat etmesi durumunda eşi dul aylığı, çocukları ise yetim aylığı alabiliyor. 1 Ekim 2008 tarihinden sonra vefat eden Bağ-Kur ve Emekli Sandığı mensubu kişiler için en az 1800 prim günü, SSK'lılar içinse 900 gün prim ödemesi gerekiyor. Eksik prim günlerinin daha önce askerlik ya da doğum borçlanmasıyla tamamlanabildiğini hatırlatan Erdem, artık bu yöntemin geçerli olmadığını da vurguladı.
Dul Aylığı Ne Kadar Oluyor?
Vefat eden eşin ardından bağlanan maaşın oranı, dul kalan kişinin çalışma durumuna göre değişiyor. Eğer eş çalışmıyor ya da emekli değilse yüzde 75 oranında maaş alabiliyor. Çalışan ya da emekli olan eş içinse bu oran yüzde 50’ye düşüyor. Çocuklara ise yüzde 25 oranında yetim aylığı bağlanıyor. Erkek çocuklar için bu destek 18 yaşına kadar (eğitim durumuna göre 25'e kadar) devam ederken, kız çocuklar için evlenmemeleri ve çalışmamaları koşuluyla süresiz şekilde sürdürülebiliyor.
Çifte Maaş Hangi Durumlarda Alınabiliyor?
Erdem’in belirttiğine göre, vefat tarihine bağlı olarak hem eşten hem de babadan maaş alma hakkı doğabiliyor. Ancak 1 Ekim 2008 sonrasında yürürlüğe giren 5510 sayılı yasa ile birlikte çift maaş uygulaması kısıtlandı. Buna rağmen bazı özel koşullarda bu hak hâlen geçerliliğini koruyor.
Üç Maaş Birden Mümkün mü?
Faruk Erdem’in açıklamasına göre; eşi ölen bir kadın, aynı zamanda kendi emekli maaşını da alıyorsa çift maaş alabiliyor. Eğer bu kişi bir işte aktif olarak çalışıyorsa, çalıştığı yerden aldığı maaş da eklenerek üç farklı gelir kalemine ulaşabiliyor. Bu sistem, hem çalışanları hem de emeklileri yakından ilgilendiriyor.
Çalışmayan Kadınlar ve Kız Çocukları İçin Ayrıcalıklı Durumlar
Kocasını kaybeden emekli bir kadın, kendi maaşıyla birlikte eşinden kalan dul aylığını da alabiliyor. Aynı zamanda sigortalı olarak bir işte çalışması da bu gelirlere engel teşkil etmiyor. Çalışmayan kız çocukları ise anne ya da babalarından kalan maaşları alabiliyorlar. Ancak işe girdiklerinde durum değişiyor: SSK ve Bağ-Kur kapsamında bağlanan aylık kesiliyor. Öte yandan Emekli Sandığı’ndan bağlanan maaş, kişi memur değilse kesintiye uğramıyor.
5510 Sayılı Yasa Ne Değiştirdi?
2008’den önce yürürlükte olan düzenlemeye göre, farklı kurumlardan emekli olan eş ve babanın vefatı hâlinde kadınlara iki ayrı maaş bağlanabiliyordu. Ancak 1 Ekim 2008 sonrası bu imkân daraltıldı. Yeni uygulamada yalnızca biri tam, diğeri ise yarım oranla ödenebiliyor. Bu kapsamda bekâr ve çalışmayan kız çocukları da belirli şartlar altında çift maaş alabiliyor.
