Enver Paşa'nın şehadetinin 96'ıncı yıl dönümü münasebetiyle kaleme aldığım dünkü yazımda dönemin ve Enver Paşa'nın anlaşılması için okunmasını kendimce yararlı gördüğüm bazı kitaplardan bahsetmiştim. Bugün de birkaç kitap adı ve muhteviyatından bahsedeceğim. Bazıları aksini düşünebilir ama ben o günleri ve o kadroları yeterince bilmeden Milli Mücadele'nin de bugünlerin de eterince ve doğru anlaşılamayacağı ve hatta yarınların doğru planlanamayacağı kanaatindeyim. O dönem ve o kadrolar üzerinde duruşumun temelinde bu düşünce yatar.
Dünde yazmıştım, artık kimse 'bilmiyordum deme hakkına sahip değil, çok kaynak var hem de oldukça ciddi kaynaklar bunlar' demiştim. Evet, çok kaynak var. Kimi dönemin tanıklarının kaleminde çıkmış, kimi yerli ve yabancı araştırmacılar tarafından yazılmış eserler. Bu fakirin mütevazı kütüphanesinde bile yüzün üzerindedir o dönemi anlatan seçilmiş yayın sayısı. Varın gerisini siz hesap edin.
İlk olarak Prof. Dr. Hikmet Özdemir'in 'Üç Jön Türk'ün Ölümü' ve Hüseyin Adıgüzel'in 'İttihat ve Terakki/ Yalanlar ve Gerçekler' isimli kitaplarını önereceğim siz değerli okuyucularıma. İkisi de küçük hacimli ama doyurucu kitaplar.
Sonra da her birisi ortalama yedi yüz sayfa civarında kimi de üç cilt olan devasa kitaplardan bahsedeceğim. Murat Bardakçı'nın iki kitabı var listemde, biri 'Enver' diğeri 'Ruhum Efendim Naciye'm.' Naciye Sultan, Enver Paşa'nın hanedan mensubu eşi. Kitap ona cepheden cepheye koşarken yazdığı mektuplardan oluşuyor. Bu inanç adamı aynı zamanda ve belki de en az bir o kadar da sevgi ve gönül adamı. Pamir Dağlarından gönderdiği mektupların zarflarına kır çiçeği koyacak kadar da zarif. Aynı zamanda iyi bir entelektüel, 28 yaşında askeri ataşe olarak Berlin'e atandığında Farsça, Rusça ve mükemmel derecede Fransızca biliyordu. Bildiği lisanlara Almancayı eklemekte hiç zorlanmadı. İyi silah kullandığı kadar iyi de resim yapıyordu; 'Ruhum Efendim Naciye'm' çokça da kale kalem resim barındırıyor.
Türk sağının önemli fikir ve siyaset adamlarında Nevzat Köseoğlu tarafından yazılan 'Şehit Enver Paşa' da harika bir kitap ve her kütüphanede bulunması gereken bir kitap. Buna Arslan Tekin'in 'Enver Paşa ve Zamanını' eklemek fena olmaz.
Ziya Şakir ve Erol Şadi Erdinç İttihat Terakki konusunun iki büyük uzmanı. Ziya Şakir'in 'İttihat ve Terakki' kitabı ile Erol Şadi Erdinç'in 'Osmanlı İttihat Terakki Cemiyeti Yargılanmaları' adlı dev eserleri üçer ciltten oluşuyor. Her ikisi de iki bin sayfanın üzerinde. Amatörler için değil ama konuyla yakından ilgilenenler için mutlaka edinilmesi gereken eserler.
Bir de Türk Tarih Kurumu yayınları arasında çıkan İttihatçılık ve İttihatçılar Sempozyumu 2014' bildirilerinin yer aldığı üç ciltlik bir başka kaynak eser var.
Bunlarla sınırlı değil tabii önerilecek kitaplar, Teşkilatı Mahsusa, Garbi Trakya Türk Cumhuriyeti, Basmacılar ve Trablusgarp Harbi ve Türk-Sennusi ilişkilerini konu alan kitaplar var ki liste çok uzar. Ama İttihat Terakki ve özellikle de Enver Paşa'yı anlamak için mutlaka bilinmesi gereken şu Garbi Trakya Türk Cumhuriyeti meselesi var ki, o bir milli destandır, o bizim, biz Türklerin Anadolu'dakinden tam on yıl önce kurduğumuz ilk cumhuriyetimiz, başka bir ifadeyle cumhuriyetle yönetilen ilk devletimizdir. Onu da yazmak boynumuzun borcudur. Yazarız inşallah…
