İsrail ile İran arasında devam eden çatışmalar, küresel piyasaları ve jeopolitik dengeyi alt üst etmeye devam ediyor. Son olarak İran Meclisi, güvenlik gerekçesiyle Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasını onayladı. Ancak bu kararın uygulamaya geçebilmesi için İran Milli Güvenlik Konseyi'nin nihai onayı bekleniyor. Söz konusu adım, sadece Orta Doğu’yu değil; tüm dünyayı ilgilendiren sonuçlar doğurabilecek nitelikte.
Hürmüz Boğazı Nerede ve Neden Kritik?
Umman Körfezi ile Basra Körfezi’ni birbirine bağlayan Hürmüz Boğazı, stratejik ve ekonomik önemiyle dünya enerji trafiğinin en hayati geçitlerinden biri olarak öne çıkıyor. Kuzeyinde İran, güney kıyısında ise Umman yer alıyor. Adını Zerdüştlüğün kutsal kitabı Avesta’daki iyilik tanrısından alan bu dar su yolu, özellikle petrol taşımacılığında büyük rol oynuyor.
Hürmüz Boğazı’ndan Ne Kadar Petrol Geçiyor?
Mayıs 2025’e kadar elde edilen verilere göre Hürmüz Boğazı'ndan günde ortalama 17.8 milyon varil petrol ve yakıt taşınıyor. Bu rakam, dünya petrol arzının yaklaşık yüzde 20’sine denk geliyor. Suudi Arabistan, İran, Irak, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkeler enerji ihracatlarını büyük oranda bu boğaz üzerinden gerçekleştiriyor. Ayrıca Katar gibi doğalgaz zengini ülkeler de sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihracatında bu güzergâhı kullanıyor.
Boğaz Kapatıldı mı, Ne Aşamada?
22 Haziran 2025’te İran Parlamentosu, Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasına yönelik tasarıyı oy çokluğuyla kabul etti. Ancak kararın hayata geçirilebilmesi için İran Milli Güvenlik Konseyi’nden resmi onayın çıkması gerekiyor. Bu nedenle boğaz henüz fiilen kapatılmış değil.
Küresel Ekonomi Nasıl Etkilenir?
Boğazın kapanması durumunda enerji ihracatçısı Körfez ülkeleri için alternatif taşıma yöntemleri (boru hattı, karayolu vb.) yetersiz kalabilir. Bu durum, küresel petrol fiyatlarında sert yükselişlere ve yeni bir enerji krizine yol açabilir. ABD ve İngiltere gibi ülkeler boğaz çevresinde donanma varlıklarıyla güvenliği sağlamaya çalışırken, İran ise bu bölgeyi zaman zaman siyasi baskı aracı olarak kullanıyor.
Hangi Ülkeler Doğrudan Etkilenecek?
Hürmüz Boğazı’nın kapanması durumunda doğrudan etkilenecek ülkeler arasında şunlar yer alıyor:
- Suudi Arabistan
- Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)
- Kuveyt
- Irak
- Katar
- Bahreyn
Bu ülkelerin yanı sıra Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore, Tayvan, Singapur ve Endonezya gibi büyük ithalatçılar da ciddi etkilerle karşı karşıya kalacak. Dolaylı olarak ise ABD, Avrupa Birliği ülkeleri, Birleşik Krallık ve Türkiye gibi ekonomiler de enerji fiyatlarındaki artıştan zarar görecek.
Dünya Liderlerinden Peş Peşe Açıklamalar
Avrupa Birliği’nin dış politika sorumlusu Kaja Kallas, İran’ın olası bir kapatma kararına ilişkin, “Hürmüz Boğazı’nın kapanması, bölgesel gerilimi tırmandırır ve tüm taraflar için yıkıcı sonuçlar doğurur” dedi. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ise Çin'e çağrıda bulunarak, “Eğer İran bu adımı atarsa, bu Çin’in ekonomik geleceği için intihar anlamına gelir” ifadelerini kullandı.
Türkiye’den Açıklama: Ekonomimiz Hazırlıklı
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, konuya ilişkin X (eski Twitter) hesabından yaptığı açıklamada şu değerlendirmelerde bulundu:
"Artan jeopolitik gerginliklerin ekonomimize etkilerini çok boyutlu olarak analiz ediyor ve muhtemel senaryoları detaylı olarak değerlendiriyoruz. Piyasalarda istikrarın ve ekonomimizde sağlıklı işleyişin sürdürülmesi için kurumlarımız güçlü bir eşgüdüm içinde gereken tedbirleri hızlı ve kararlı şekilde almaya hazırdır. Hürmüz Boğazı’nın kapanması durumunda senaryolar üzerinden ekonomimize yönelik yapılan spekülasyonlara lütfen itibar etmeyiniz. Programımızla ekonomimizin şoklara karşı direncini önemli ölçüde artırdık. Enflasyonla mücadelede kararlıyız, dezenflasyonun devamı için gerekli tüm adımları atmaya devam edeceğiz."
