Arpa ELÜS'leri, "Yerli Arpa" ve "İthal Arpa" olmak üzere iki farklı tipte işlem görebilmektedir. Bu fiyatlar, TÜRİB Tarımsal Ürün Endeksleri içerisinde "Arpa Endeksi" ve "Hububat Endeksi" başlıklarında temsil edilmektedir. Pazartesi günü 11,50 TL/kg'den açılan ve ağırlıklı ortalama fiyatı 11,89 TL/kg olan Arpa'nın Cuma günü ağırlıklı ortalama fiyatı 11,90 TL/kg olmuştur. Haftalık işlem ortalaması ise 11,89 TL/kg'den gerçekleşmiştir.
Tarım Ürünleri Fiyatlarını Etkileyen Faktörler
Tarım ürünlerinin üretim ve pazarlama süreçlerinde fiyatlar ve bu fiyatları belirleyen unsurlar büyük önem taşır. Ürün fiyatları, çiftçilerin gelir düzeyini, üretimin sürdürülebilirliğini ve tüketicilerin gıda harcamalarını doğrudan etkilemektedir. Bu bağlamda, buğdaydan sonra en çok ekimi yapılan ve çoğunlukla hayvan yemi olarak kullanılan arpa, hayvancılık sektörü için stratejik bir üründür ve fiyatlaması kapsamlı politika ve programlara konu edilir.
Arpa, diğer tarımsal emtialar gibi farklı pazarlarda çeşitli fiyatlarla el değiştirmektedir. Fiyat analizleri, kaliteye bağlı değişimleri ve kamu düzenlemelerinin etkilerini ortaya koyar. Pazarlarda, alıcı ve satıcılar arasındaki ilişkiler neticesinde oluşan arz ve talep dengesi, denge fiyatının oluşumunda kilit rol oynar. Bu arz ve talep dengesi, mevsimsel şartlara göre değişiklik göstermekte ve buna bağlı olarak fiyatlara yansımaktadır.
Arpa Fiyatlarındaki Arz Kaynaklı Değişimler
Serbest rekabetçi piyasa koşulları altında arpa fiyatlarının belirlenmesinde arz tarafını etkileyen temel unsurlar şunlardır:
Üretim Maliyeti Ve Tedarik Zinciri
Üretim maliyeti, depolama ve nakliye gibi unsurlardan etkilenir. Depolama, ürünün hasat sonrası tüketilme süresini uzattığı için masraf oluşturur ve ambar, silo gibi gereklilikleri beraberinde getirir. Nakliye giderleri ise kullanılan taşıma yoluna (karayolu, demiryolu, denizyolu) ve mesafeye bağlı değişken ve sabit masraflardan oluşarak ürün fiyatlarını yukarı yönlü etkiler.
Mevsimsel Etkiler Ve Fiziki Koşullar
Arpanın hasat sezonu olan Haziran ayından itibaren pazardaki arz miktarı artacağından fiyatlar düşüş eğilimi gösterebilir. Depoların boşaltılması gereken dönemlerde hızlı stok eritme ihtiyacı yine fiyatların gerilemesine neden olabilir. Öte yandan, arpanın verimli geliştiği soğuk ve nispi nemi yüksek fiziki koşulların sağlanamaması veya kıtlık, kuraklık gibi meteorolojik olaylar arzı azaltarak fiyatların yükselmesine sebep olur.
Kamu Düzenlemeleri Ve Beklentiler
Gıda güvenliği ve iklim değişikliği gibi konuları dikkate alan düzenleyici otoriteler, alım ve fiyat düzenlemeleri yoluyla piyasa oluşumunda önemli bir görev üstlenir. Ülkemizde bu düzenleyici rolü Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) yerine getirmektedir. TMO, alım fiyatlarını açıklayarak ve hasat sonrası satışlar gerçekleştirerek piyasayı dengeleyebilir. Üretime sağlanan primler ve destekleme alımları, tüketiciler için fiyatların düşmesine, üreticiler için ise maliyetin azalmasına yardımcı olur.
Üreticinin gelecekteki kar beklentisi de arzı etkiler. Eğer gelecekte arpa fiyatlarının düşmesi beklenirse, üretici üretimden uzak durabilir. Arzın azalması ise kaçınılmaz olarak fiyatların yukarı çıkmasına yol açar.
Arpa Talebini Etkileyen Unsurlar
Arpa fiyatlarındaki değişimler, talep tarafında ise aşağıdaki etkenlere bağlı olarak şekillenir:
İkame Ürünlerin Fiyatı Ve Tüketici Davranışları
Arpa ürününün yem sanayisindeki ikame malları arasında mısır silajı, soya küspesi ve kanola küspesi sayılabilir. Bu ikame malların fiyatının yükselmesi durumunda, nispeten ucuz kalan arpaya olan talep artar ve bu durum belirli bir süre içinde arpa fiyatının yükselmesini beraberinde getirir. Ayrıca, nüfus artışı da talebi doğru orantılı olarak etkiler; nüfusun artması ile talep ve dolayısıyla fiyatlar yukarı yönlü hareket eder.
Gelecek Fiyat Beklentileri Ve Standartlaşma
Arpa fiyatının ilerleyen dönemde artacağının tahmin edilmesi, nispeten ucuz olduğu düşünülen mevcut dönemde talebin artmasına yol açar. Bu talep artışı da fiyatların yükselmesine neden olur. Öte yandan, arpa ürün standartlarının oluşturulması, üretim ve fiyat etkinliğini artırarak talebin çoğalmasına zemin hazırlar. Aynı arz miktarına karşılık gelen talep artışı da fiyatları yukarı çeken bir etmendir.
Teknolojik Gelişmeler Ve Piyasa Etkinliği
Teknolojik ilerlemelerle üretim hızının artması, piyasaya daha fazla ürünün daha hızlı sunulmasını sağlayarak arzı artırır ve dolayısıyla fiyatların düşmesini etkiler. Ancak ürünün standartlaştırılmış olması, piyasa verimliliğini artırarak talebin yükselmesine ve fiyatların yukarı yönlü hareket etmesine neden olabilir.
TÜRİB ELÜS Piyasasında Arpa Fiyatı Nasıl Belirlenir?
Borsada arpa fiyatı, Çok Fiyat Sürekli Müzayede Yöntemi'ne göre belirlenmektedir. ELÜS Piyasası Normal Seansı'nda gerçekleşen işlemler üzerinden hesaplanan miktar ağırlıklı ortalama fiyatlar (AOF), her gün TÜRİB'in internet sitesinde yayımlanan Günlük Bülten ile kamuoyuyla paylaşılmaktadır.
İşlem Sistemine iletilen alım ve satım emirleri, sürekli olarak Fiyat Önceliği ve Zaman Önceliği kurallarına uygun şekilde eşleştirilmektedir. Fiyat Önceliği, düşük fiyatlı satış ve yüksek fiyatlı alım emirlerinin önce işlem görmesini sağlarken, Zaman Önceliği ise fiyat eşitliği durumunda sisteme daha önce kaydedilen emrin öncelik almasını sağlar. Arpa, Ticaret Bakanlığı'nın belirlediği kalite kriterlerine göre tasnif edilen sınıflarda (Yerli ve İthal Arpa) ayrı ayrı işlem görmektedir. Ayrıca Borsa, bir ürün sırasında bir seansta gerçekleşecek fiyat değişim sınırını (marj) belirleyebilir.
