Peyman Türkan Akyol, 12 Eylül 1928'de İstanbul'da doğmuş, 7 Eylül 2017'de Ankara'da vefat etmiş, tıp doktoru, akademisyen ve siyasetçidir. Türkan Akyol, Türkiye Cumhuriyeti'nin hem ilk kadın bakanı hem de ilk kadın rektörü olarak kayıtlara geçmiştir.
Babası Mehmet Rüştü Pekdemir’in kurmay subay olması nedeniyle çocukluk ve ilköğrenim yılları Anadolu'nun farklı kentlerinde geçmiştir. Bu çok yönlü yaşam, onun karakterini ve geniş vizyonunu şekillendirmiştir. Akademik kariyerinde ilerlerken siyasete atılması ve ülkesine hizmet etme tutkusu, onu Türk kadınının kamusal alandaki gücünün sembollerinden biri haline getirmiştir. Evli ve iki çocuk annesi olan Akyol, ardında silinmez izler bırakmıştır.
Eğitim Ve Akademik Yükselişi
Türkan Akyol'un akademik yolculuğu, tıp alanındaki uzmanlığı ve üniversite yönetimindeki liderliği ile belirgindir.
Tıp Eğitimi Ve Uzmanlık
- Ortaöğrenimini 1944 yılında girdiği İstanbul Erenköy Kız Lisesi'nden 1947'de mezun olarak tamamlamıştır.
- 1947 yılında başladığı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden 1953'te mezun olmuştur.
- Dahiliye ve Göğüs Hastalıkları alanlarında uzmanlık çalışmalarını tamamlamış ve 1954'te Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde asistanlık kadrosuna dahil olmuştur.
- Akademik kariyerine devam ederek 1965 yılında doçentlik, 1970 yılında ise profesörlük unvanlarını elde etmiştir.
Uluslararası Çalışmalar Ve İlk Kadın Rektörlük
- Akademik çalışmaları sırasında 1959-1962 döneminde Amerika Birleşik Devletleri'nde araştırmacı olarak görev almış, 1965'te Fransa'da ve daha sonra Hollanda'da tıp eğitimi üzerine kısa süreli çalışmalar yapmıştır.
- 31 Mayıs 1980'de Ankara Üniversitesi'ne rektör seçilerek, Türkiye'nin ilk kadın rektörü olmuştur.
- Rektörlük görevini 31 Temmuz 1982 tarihine kadar sürdürmüştür.
- 1982 yılında yürürlüğe konan Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Kanunu'na, akademik bir görevli olarak en üst seviyede karşı çıkmış ve YÖK onayı ile rektörlük görevinden istifa ederek tekrar Tıp Fakültesi'ndeki öğretim üyeliği görevine dönmüştür.
Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Kadın Bakanı
Türkan Akyol'un siyaset sahnesine girişi, Türkiye'de bir ilke imza atmasını sağlamıştır.
Sağlık Ve Sosyal Yardım Bakanlığı
- 12 Mart 1971 Silahlı Kuvvetler muhtırasının ardından, 25 Mart 1971'de Nihat Erim'in kurduğu 33. Hükümette meclis dışından bağımsız olarak Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı olarak atanmıştır.
- Bu atama ile birlikte Türkiye Cumhuriyeti'nin tarihinde bakanlık koltuğuna oturan ilk kadın unvanını almıştır.
- Bakanlık görevinden 13 Aralık 1971'de istifa ederek yeniden Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'ndeki profesörlük görevine geri dönmüştür.
Siyasi Hayat Ve Milletvekilliği
- 1983 yılında Erdal İnönü'nün davetiyle Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP)'in kurucuları arasında yer almış ve bu partinin Genel Başkan Yardımcılığı görevini üstlenmiştir.
- 3 Kasım 1985'te Halkçı Parti ve SODEP'in birleşmesiyle kurulan Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) kadrolarına katılmıştır.
- 29 Kasım 1987'de gerçekleştirilen XVIII. Dönem milletvekilliği seçimlerinde İzmir Milletvekili seçilmiştir. Bu dönemin sonunda milletvekilliğinden ayrılarak yine üniversitedeki öğretim üyeliği görevine geri dönmüştür.
Devlet Bakanlığı Görevleri
- 1991 Türkiye genel seçimlerinin kesin bir parti hükümeti için çoğunluk sağlamaması üzerine kurulan koalisyon hükümetlerinde görev almıştır.
- 22 Şubat 1992'de Erdal İnönü'nün Başkan Yardımcısı olduğu 49. Demirel Hükümetinde (kadın işlerinden sorumlu) Devlet Bakanı olarak dışarıdan atanmıştır.
- Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın vefatı sonrası Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanı seçilmesiyle Tansu Çiller'in kurduğu 50. Hükümette DYP-SHP koalisyonu devam etmiştir. Türkan Akyol, dışarıdan girerek SHP Milletvekili olarak Devlet Bakanı görevini 27 Temmuz 1994 tarihine kadar sürdürmüştür.
Sosyal Faaliyetler Ve Onurlandırma
Akademik ve siyasi kariyerinin yanı sıra, Türkan Akyol uluslararası ve ulusal birçok sosyal sorumluluk görevinde bulunmuştur.
- Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi şeref üyeliği yapmıştır.
- Dört yıl boyunca Sosyalist Enternasyonal Kadın Kolu Başkan Yardımcılığı görevini yürütmüştür.
- 16 Ocak 1995 tarihinde Bursa'da Sağlık Bakanlığı'na bağlı olarak açılan göğüs hastalıkları hastanesine, eski Sağlık Bakanına atfen "Türkân Akyol Göğüs Hastalıkları Hastanesi" adı verilerek onurlandırılmıştır.
Vefat
Türkiye'nin bu öncü ismi, 7 Eylül 2017'de tedavi gördüğü Hacettepe Üniversitesi Hastanesi'nde 88 yaşında iken hayata veda etmiştir. Türkan Akyol'un naaşı, Ankara'da bulunan Karşıyaka Mezarlığı'na defnedilmiştir.
