Lisans mezunu olan veya mezun olmak üzere olan bireyler, gerek akademik kariyer yapma arzusuyla gerekse özel sektördeki pozisyonlarını güçlendirme amacıyla lisansüstü eğitim alma yönünde bir eğilime sahiptir. Bu düzeyde bir eğitim alabilmek için belirli başvuru koşulları mevcuttur. Adaylar, bu koşulları yerine getirmeleri halinde tezli ya da tezsiz programlardan birini tercih ederek yüksek lisans nasıl yapılır sorusunun ilk cevabını bulurlar. Yüksek lisans, lisans eğitimini başarıyla bitirmiş, akademik yaşama ilk adımı atmak veya belirli bir konuda uzmanlaşarak tecrübe edinmek isteyenler için lisansüstü eğitimin başlangıç safhası olarak tanımlanabilir.
Tezli Ve Tezsiz Yüksek Lisans Programları
Türkiye'de yüksek lisans eğitimi, tezli ve tezsiz olmak üzere iki farklı şekilde sunulmaktadır. Her iki programın da kendine özgü süreleri ve gereklilikleri bulunmaktadır. Tezsiz ile tezli yüksek lisans arasındaki temel fark, adından da anlaşılacağı gibi, tezsiz programlarda bir ana tezin hazırlanma zorunluluğunun olmamasıdır. Tez yerine, bu programlarda kredisiz bir dönem projesi tamamlanır ve lisans eğitiminde alınmamış üç farklı ders seçilebilir.
Tezsiz yüksek lisansın süresi genellikle 1 ile 1,5 yıl arasında (2 veya 3 dönem) sürmektedir. Ayrıca, 2020 yılında yapılan bir düzenleme ile bu programlar, uzaktan öğretim veya ikinci öğretim yoluyla da gerçekleştirilebilmektedir. Tezli yüksek lisans ise genellikle iki dönem (bir yıl) ders ve iki dönem (bir yıl) tez çalışması olmak üzere toplam dört dönemde (iki yıl) tamamlanmaktadır. İhtiyaç halinde, Yükseköğretim Kurulunun (YÖK) Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği'ne göre en fazla iki dönem (bir yıl) daha uzatma hakkı tanınmaktadır.
Yüksek Lisans Başvuruları İçin Gerekenler
Yüksek lisans nasıl yapılır sorusunun pratik cevabı, başvurularda istenen sınav sonuçlarına ve belgelere sahip olmaktan geçmektedir. Başvuru yapacağınız enstitünün ilanlarını inceleyerek hangi sınavlara girmeniz ve hangi dokümanları sunmanız gerektiğini netleştirebilirsiniz. Genel olarak üniversiteler tarafından talep edilen temel sınavlar ve belgeler şunlardır:
Akademik Personel Ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı (ALES)
Yüksek lisans başvurularında Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği uyarınca adayların, lisans diplomasına ve başvurdukları puan türünde üniversite senatosu tarafından belirlenen en az 55 puana sahip olmaları beklenir. Ancak, ALES'ten 55 puan almak, doğrudan her üniversiteye başvuru yapabileceğiniz anlamına gelmez; alt taban puanlar üniversitelerin inisiyatifindedir (bazı üniversiteler 70 puan isteyebilir). Yüksek ALES puanı almak, kısıtlı kontenjanlara girme şansını artırmaktadır. Güzel Sanatlar Fakülteleri ve Konservatuvarların ilgili ana bilim/sanat dalları için ALES puanı şartı aranmamaktadır. Tezsiz programlarda ise ALES puanı aranıp aranmayacağı üniversitenin yönetiminin kararına bırakılmıştır.
Dil Puanı Şartı
YÖK Yönetmeliği'nde yabancı dil puanı zorunluluğu bulunmamaktadır; ancak bilimsel makaleleri okuma ve uluslararası iletişim kurma gereklilikleri nedeniyle bazı üniversiteler belirli bir dil puanı istemektedir. Hangi yabancı dil sınavından (örneğin Toefl, Ielts, Yds) kaç puan gerektiği bilgisi, başvurulacak programın enstitüsü ile iletişime geçilerek öğrenilmelidir, zira bu şart üniversiteden üniversiteye değişebilir.
Genel Not Ortalaması Ve Mülakat Süreci
Genel not ortalaması için YÖK tarafından belirlenmiş bir alt sınır olmasa da, bazı üniversiteler başvuru şartlarında bu sınırı koyabilmektedir. Başvurmayı düşündüğünüz enstitü ile iletişime geçerek not ortalamanızın yeterliliğini teyit edebilirsiniz. Mülakat aşamasında ise ön elemeden geçen adaylar, alan yeterliliklerini ölçmek amacıyla yazılı veya sözlü mülakata tabi tutulur. Mülakat duyurularının ilgili enstitülerin resmi kanallarından takip edilmesi büyük önem taşır.
Ek Belgeler Ve Ücretlendirme
Başvurularda özgeçmiş (Curriculum Vitae), niyet mektubu ve/veya referans mektubu gibi ek belgeler talep edilebilir. Özgeçmişinize katıldığınız projeler, seminerler ve sertifikaları eklemek kabul ihtimalinizi artıracaktır. Niyet mektubu sizin çalışma hedeflerinizi, referans mektubu ise hakkınızdaki görüşleri içermelidir. Ayrıca ALES puanı yetersiz olanlar en fazla iki dönem özel öğrenci statüsünde ders alabilirler. Devlet üniversitelerinde tezli yüksek lisans nasıl yapılır diye merak edenler için iyi haber, bu programlar ücretsizdir. Özel üniversitelerde ise ücretler 40.000 TL ile 250.000 TL arasında değişebilir ve burs imkanları sunulabilir.
Yüksek Lisansın Kariyerdeki Rolü
Yüksek lisans, akademik kariyer yapmak isteyenler için bir başlangıç noktasıdır. Bu eğitimi tamamlayanlar araştırma görevlisi, öğretim görevlisi, okutman ve uzman gibi kadrolara başvurabilir, doktora sonrası ise Doktor Öğretim Üyesi unvanını alabilirler. Aynı zamanda özel ve kamu sektörlerinde yönetici veya üst düzey pozisyonlara yükselmek isteyenler için de bu eğitim gerekli görülmektedir. Lisansüstü eğitimi, belirli bir konuda derinlemesine bilgi edinme ve uzmanlık tecrübesi kazanma fırsatı sunar, böylece mezunlar kariyerlerinde bir adım öne geçebilirler.
