Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan kapsamlı bir bilimsel çalışma, doğum öncesinde "sonsuz kimyasallar" olarak tanımlanan PFAS maddelerine maruz kalan çocuklarda, ilerleyen yaşlarda yüksek tansiyon gelişme riskinin arttığını gösterdi. Uzun yıllardır doğa ve insan sağlığı üzerinde kalıcılığı ile bilinen bu kimyasallar, bu kez genç bireylerde görülen hipertansiyon ile ilişkilendirildi.
PFAS Kimyasallarının Sessiz Etkisi Bebeklikten Gençliğe Taşınıyor
Perfloroalkil ve polifloroalkil maddeler (PFAS), başta gıda paketleri ve yapışmaz pişirme araçları olmak üzere günlük hayatta sıkça karşılaştığımız ürünlerde yer alıyor. Doğada çözünmeleri son derece güç olan bu maddeler, insan vücuduna bir kez girdiğinde kalıcı hale gelebiliyor. Kan, anne sütü, meni, karaciğer ve hatta beyin gibi farklı dokularda bile izlerine rastlanan PFAS, şimdi de gençlerde görülen yüksek tansiyon ile bağlantı kurularak dikkatleri bir kez daha üzerine çekti.
ABD’de Binlerce Çocuk Üzerinde Yapılan Araştırmadan Çarpıcı Sonuçlar
Journal of the American Heart Association adlı tıp dergisinde yayımlanan çalışmada, 1000’den fazla çocuk doğumdan itibaren takip edildi. Doğumdan hemen sonra annelerden alınan plazma örnekleriyle PFAS maruziyet seviyesi belirlendi. Elde edilen veriler, bu çocukların 18 yaşına kadar olan tıbbi kayıtlarıyla karşılaştırıldı.
Analiz sonuçlarına göre, gebelik sürecinde PFAS düzeyi yüksek olan çocukların, özellikle ergenlik dönemlerinde yüksek tansiyona yakalanma ihtimalinin anlamlı düzeyde arttığı gözlemlendi. Bulgular, söz konusu maddelerin doğumdan yıllar sonra dahi insan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğini ortaya koydu.
Kim Daha Fazla Risk Altında? Cinsiyet ve Irk Faktörü Öne Çıkıyor
Çalışmanın dikkat çeken bir diğer yönü ise cinsiyet ve etnik kökene göre farklılıklar göstermesi. Doğumda daha yüksek PFAS seviyelerine sahip erkek çocuklar ile siyahi bireylerde, ergenlik döneminde yüksek tansiyon görülme riski diğer gruplara kıyasla daha yüksek çıktı. Ayrıca erken yaşta daha düşük kan basıncıyla ilişkilendirilen PFAS etkisi, ilerleyen yaşlarda tersine döndü.
Bilim Dünyası Endişeli: PFAS’ın Etkilerini Anlamak Kolay Değil
PFAS kimyasallarının insan sağlığı üzerindeki sonuçlarını net olarak belirlemek oldukça güç. Bunun başlıca sebeplerinden biri, bu grup altında binlerce farklı kimyasalın bulunması ve bunların her birinin insan vücudunda farklı şekillerde etkide bulunabiliyor olması. Ayrıca bireylerin zaman içinde maruz kaldığı PFAS düzeyleri de değişkenlik gösteriyor.
Çalışmanın başyazarı olan Johns Hopkins Üniversitesi’nden araştırmacı Zeyu Li, elde edilen bulguların bu kimyasalların doğumdan çok sonra bile ciddi sağlık sonuçlarına yol açabileceğini gösterdiğini belirtti. Bu da uzun dönemli halk sağlığı takibinin önemini bir kez daha gündeme taşıdı.
Daha Sıkı Çevresel Düzenlemeler Şart
Harvard Tıp Fakültesi’nden Mingyu Zhang ise PFAS'ın günlük yaşamda bu denli yaygın olmasından ötürü bireylerin kendilerini bu kimyasallardan korumasının neredeyse imkânsız olduğunu ifade etti. Zhang, çevre politikalarının güçlendirilmesi gerektiğini belirterek; sadece tüketici ürünlerinden değil, aynı zamanda sanayi alanlarından ve içme suyu sistemlerinden de bu maddelerin etkili bir şekilde arındırılmasının gerekli olduğunun altını çizdi.
"Bu, bireylerin kendi başına çözemeyeceği kadar karmaşık bir mesele," diyen Zhang, toplumsal ve sistematik önlemler alınmadan PFAS tehlikesinin etkisinin azaltılamayacağını vurguladı.
