Uçakla uzun mesafeli bir seyahat gerçekleştirdiğinizde, koltuk ekranında gördüğünüz rota sizi şaşırtmış olabilir. Pilotlar genellikle doğrusal bir çizgi üzerinde değil, eğimli, yay şeklinde bir yol izler. Bu durum, Dünya’nın yuvarlak değil ama tam olarak da küre olmayan özel formuyla açıklanabilir. Kimi komplo teorisyenlerinin aksine, gerçek şu ki; rotaların kıvrımlı olmasının nedeni gezegenimizin “geoit” yapısıdır. Bu şekil, kutuplardan basık, ekvatordan şişkin bir Dünya’yı tanımlar ve havacılıkta rotaların bu eğriliğe göre planlanmasını gerekli kılar.
Güzergâhlar Neden Eğridir?
Uçaklar, kutuplara yaklaşan bir rota çizerek sadece mesafeyi kısaltmakla kalmaz, aynı zamanda yakıt tüketimini de azaltmış olurlar. Bu yaklaşım, havayolları için ekonomik olduğu kadar zaman açısından da avantaj sağlar. Kulağa şaşırtıcı gelse de bu yöntem, gökyüzünde daha az süre kalarak daha hızlı varış sağlar.
Her Zaman Aynı Rota Mı Kullanılır?
Ancak rotalar her zaman bu kurala göre belirlenmez. Uçuş güzergâhını etkileyen pek çok dinamik vardır. Bunların başında olumsuz hava koşulları, güçlü rüzgarlar ve türbülans riski gelir. Ayrıca uçuş sırasında meydana gelebilecek acil durumlara karşı iniş yapılabilecek en uygun havalimanlarının konumu da rota üzerinde değişiklik yaratabilir.
Ankara'dan Los Angeles'a Örnek Bir Uçuş
Şimdi bu bilgileri somut bir örnekle açıklayalım: Diyelim ki teknik ve çevresel etkenlerin minimum düzeyde olduğu bir uçuşla Ankara’dan Los Angeles’a gidiyoruz. İki boyutlu bir haritada bu iki nokta arasındaki çizgisel mesafe yaklaşık 13.423 kilometre olarak ölçülür. Bu rota, “Rhumb Doğrusu” adı verilen ve harita üzerinde düz bir çizgiyle gösterilen mesafeyi ifade eder.
Ancak bu doğru, gerçekte en kısa yol değildir. Çünkü Dünya düz değil, eğimli bir yüzeye sahiptir. Gerçek en kısa mesafe, “Büyük Daire Metodu” kullanılarak hesaplanır. Bu yöntemle Ankara ile Los Angeles arasındaki en kısa hava yolu mesafesi 11.269 kilometreye düşer. İki boyutlu haritalarda bu eğimli rota daha uzun görünse de, küresel yüzeyde aslında çok daha kısa bir mesafedir.
Uçakların parabolik rotaları, hem zaman hem de enerji tasarrufu sağlayan bilimsel bir zorunluluktur. Rotalar, Dünya’nın şekli ve uçuş güvenliği gibi birçok değişken dikkate alınarak planlanır. Düz rotadan sapmaların ardında komplolar değil, fizik kuralları ve mühendislik hesapları vardır.
